زيباترين آهنگ آفرينش(موسسه علقمه)
زيباترين آهنگ آفرينش(موسسه علقمه)
مادر زيباترين آهنگ آفرينش است. اين كلمه هر چند كوچك است اما كاخ منزلت و قدرت مهرباني را تا عرش خداي تعالي بالا مي‌برد.
از مادر چه مي‌توان گفت: بايد زباني به لطافت روحش، از خودش وام گرفت تا درباره لطفش سخن گفت. گوهري است كه تنها وقتي از دست مي‌رود، قيمتش معلوم مي‌شود. وقتي دلش مي‌شكند، عرش به لرزه مي‌افتد، وقتي لبخند رضايت بر لبانش نقش مي‌بندد ملائك به سرور مي‌نشينند. مادر تجسم يافته و عشق متبلور است. مگر مي‌توان ذره‌اي از حق عظيم و بي‌شمار او را ادا كرد؟ تكريم او، سفارش دين است، گراميداشت وي فرمان خرد وجدان است، احترام به مادر فرمان خدا و نيكي به او دستور قرآن است. اما قرآن درباره مقام مادر چه زيبا گفته است.
مقام مادر از نگاه وحي
مفهوم مادر در قرآن از جايگاه خاصي برخوردار است خداوند در آيه بيست و سوم سوره اسراء مي‌فرمايد.
اما يبلغن عندك الكبر احدهما او كلاهما فلا تقل لهما اف و لا تنهرهما و قل لهما قولاً كريما
اگر يكي از آن دو يا هر دو (پدر و مادر) در كنار تو به سالخوردگي رسيدند به آن‌ها حتي «اف» مگو و به آن‌ها پرخاش مكن و با آن‌ها سخني شايسته بگوي.
و در بخش ديگر مي‌فرمايد: ما سفارش كرديم به انسان كه احسان را نسبت به پدر و مادر فراموش نكند «و وصينا الانسان بوالديه احساناً»1 و در جاي ديگر احسان به پدر و مادر را در كنار عبادت حق ياد مي‌كند.
... ان اشكر لي ولوالديك 2 شكرگزار من و پدر و مادرت باش.
در اين آيه كه از تعبيرات عجيب قرآن است و در هيچ جاي قرآن، همانندي براي آن سراغ نداريم بر حق مادر تأكيد بسيار شده است. خداوند ابتدا به شكر سفارش مي‌كند سپس بلافاصله به سپاس از والدين. جالب اين است كه در اين جمله شكر والدين را حتي از شكر خداوند جدا نمي‌كند بلكه امر به شكر خدا و شكر والدين را با يك فعل ذكر كرده است كه اين نيز بيش از پيش اهميت حق والدين را نشان مي‌دهد.
به تفسير حضرت آيت‌الله جوادي آملي اين سخن حضرت حق تذكر يك وظيفه زنان نيست، بلكه بيان حق‌شناسانه و تشكر از زن به عنوان مادر است. اين تشكر اختصاصي حضرت حق از زن در برابر مرد نشان از تكريم مادربودن و بزرگي منزلت وي در بارگاه اقدس الهي است. 3
خداي متعال در كتاب آسماني‌اش، قرآن كريم در چهار مورد احسان و اكرام والدين را بلافاصله بعد از توحيد و عبادت خود ذكر كرده است كه اين نشان دهنده تأكيد بر وجوب احترام و احسان به والدين و بزرگ‌داشت مقام آنان است.
«ما انسان را سفارش كرديم كه به پدر و مادرش نيكي كند. خاصه مادر زيرا مادر (بار وجود) او را به سختي حمل كرده و به سختي فرو نهاده است» و 6 سوره آل عمران مي‌فرمود.
هوالذي يصوركم في‌الارحام كيف دريشاء و آيه 32 سوره مريم مي‌فرمايد «و برابوالدتي و لم يجعلني جباراشقيا» مرا نسبت به مادرم نيكوكار كرده و زورگو و نافرمانم نگردانيده است.
مقام مادر از زبان پيامبر(ص)
پيامبر گرامي اسلام(ص) مي‌فرمايد: بهشت زير پاي مادران است. 4 و در جاي ديگر مي‌فرمايد: هنگامي كه زن باردار مي‌شود همانند روزه‌دار شب زنده‌دار است كه با جان و مال خود، در راه خدا جهاد مي‌كند.5 از رسول خدا(ص) سؤال شد حق مادر چيست فرمود: هيهات كه بتواني حق او را ادا كني. در اين راستا امام زين‌العابدين(ع) هم اوج سخن را بيان كرد؛ آنگاه كه از او پرسيده شد شما كه خوش رفتارترين انسان‌ها با مادر هستيد چرا با او يكجا غذا نمي‌خوريد؟ فرمود:
مي‌ترسم بر سر سفره چشم مادرم به چيزي از خوردني بيفتد و به آن تمايل پيدا كند و من ندانسته پيش از او آن را بخورم.6
در حديث ديگري آمده است؛ اگر در حال خواندن نماز مستحبي بودي و پدر يا مادرت تو را صدا كردند، پاسخ مادر را بده، اما پاسخ پدر را پس از نماز بده. مضمون اين حديث تأكيد بر ميزان اهميت حقوق پدر و مادر است.7
مردي خدمت رسول خدا(ص) آمد و عرض كرد. اي رسول خدا، مادري بداخلاق دارم، پيامبر(ص) تا اين جمله را شنيد برافروخت و فرمود: آيا موقعي هم كه مادر به تو باردار بود، باز بداخلاق بود؟ و آن زمان كه به تو شير مي‌داد آن وقت هم بداخلاق بوده مرد گفت: اگر من او را بر دوش بگيرم و به حج خانه خدا ببرم مي‌توانم حق او را ادا كنم. حضرت فرمود هرگز حتي يك درد او را نمي‌تواني جبران كني.8
مردي به رسول اكرم(ص) عرض كرد: يا رسول‌الله! به چه كسي نيكويي كنم؟ پيامبر (ص) سه مرتبه فرمود: به مادرت و در مرتبه چهارم فرمود به پدرت.
امام باقر(ع) در پايان حديث فرمود: براي همين است كه دو سوم ارزش‌ها و بحث اختصاص به مادر دارد و يك سوم از آن پدر.
علامه مجلسي با استدلال به اين خبر كه 3 ربع سه چهارم نيكويي بايد براي مادر باشد و يك ربع يك چهارم آن براي پدر در كتاب «زبده القانيف» مي‌نويسد. در حديث وارد شده است اگر كسي يك عمر دنيا با يك پا در خدمت مادر بايستد از عهده يك بار شيردادن مادر برنمي‌آيد.
حضرت موسي(ع) به خداوند گفت: مرا وصيت و نصيحت كن. خداي متعال گفت تو را درباره مادرت توصيه مي‌كنم. امام رضا(ع) در فقه الرضا فرموده است:
بدان كه حق مادر، واجب‌ترين و لازم‌ترين حقوق است چرا كه. مادر بار سنگين فرزند را تحمل مي‌كند، آنگاه كه هيچ كس چنين باري را بر دوش نمي‌كشيد و با چشم و گوش و تمام وجود از فرزند با شادماني پاسداري مي‌كند و كودك را با همه مشكلاتي كه كسي طاقت آن را ندارد. نگهداري مي‌كند. مادر با خشنودي گرسنه مي‌ماند تا فرزندش سير باشد. و تشنگي مي‌كشد تا او سيرآب شود. خود برهنه مي‌ماند كه فرزند پوشيده باشد، او را در سايه قرار مي‌دهد و خود آفتاب را تحمل مي‌كند.
از اميرالمؤمنين علي (ع) نقل شده كه فرمودند: نيكي به پدر و مادر بزرگترين واجب است و پيامبراكرم(ص) فرمود: خوشنودي خدا در خوشنودي پدر و مادر است و غضب او در غضب پدر و مادر.
در حديثي آمده است: به رسول خدا(ص) گفته شد: اي رسول خدا: حق مادر چيست؟ فرمود «هيهات هيهات اگر به اندازه ريگ بيابان ودانه قطرات باران روزهاي دنيا فرزند در خدمت مادر باشد معادل يك روز كه مادر او را در شكم خود تحمل كرده، نيست.9
و در حديثي ديگر: يا رسول‌الله آيا زحمات و حقوق مادر را مي‌توان جبران كرد؟ فرمودند: هرگز حتي جبران يك ناله از ناله‌هايي را كه موقع زايمان از فرط رنج و فشار درد مي‌نمود نكرده‌اي.10
رد پاي مادر در زندگي فرزند
1- مادر موسي(ع) از زنان با ايمان بني‌اسرائيل بود. او به مقامي رسيد كه مادر موسي كليم‌الله باشد و خداوند او را به تشريف وحي مفتخر گرداند. «و اوحينا الي ام موسي ان ارضعيه»11 اين مادر زماني كه ترسيد مبادا تولد فرزندش فاش گردد. با الهام پروردگار او را در صندوق جاي داد و شبانگاه به امواج نيل سپرد.
«فاذا خفت عليه فالقيه في‌اليم»12 و هنگامي كه بر او ترسيدي وي را در درياي (نيل) بيفكن و نترس! محزون نباش ما او را به تو باز مي‌گردانيم.خداوند به مادر موسي مژده مي‌دهد كه ما اين پسر تو را از پيغمبران قرار خواهيم داد «انا رادوه اليك و جاعلوه من المرسلين»13
2- مادر مريم براي فرزندش از خداوند تقاضاي پناهندگي كرد و مي‌خواست تا مريم در پناه خدا باشد. خداوند نيز به او پناهندگي داد و او را پذيرفت. وقتي مريم(ع) به دنيا آمد مادرش گفت: خدايا من اين دختر را و ذريه او را به تو سپردم و در پناه تو قرار دادم.
« اعيذها بك و ذريتها من الشيطان الرجيم»14 كسي كه در پناه خدا باشد شيطان بر او تسلط پيدا نمي‌كند. خدا هم به نيكي و وجه حسن قبول كرد و او را پذيرفت «فتقبلها ربها بقبول حسن و...» 15 نتيجه پناه خواستن از خداوند در كنار محراب است كه مستجاب مي‌شود و فرزندش مي‌گويد: اني اعوذ بالرحمن منك ان كنت تقياً»
3- اويس قرني شترباني مي‌كرد و از اجرت آن مخارج مادر خود را مي‌داد يك روز از مادر اجازه خواست كه براي زيارت پيغمبر(ص) به مدينه رود. مادرش گفت اجازه مي‌دهم، به شرط آن كه بيش از نصف روز در مدينه توقف نكني. اويس حركت كرد. وقتي به خانه پيامبر(ص) رسيد ايشان تشريف نداشتند. اويس به خاطر قولي كه به مادرش داده بود به ناچار زمان كوتاهي در مدينه توقف كرد و پيغمبر را نديد و به يمن مراجعت نمود. چون حضرت به خانه بازگشت فرمود نسيم بهشت از جانب يمن و قرن مي‌وزد چه بسيار مشتاقم به ديدارت اويس قرني. 16
4- وقتي مادر والامقام مرحوم شيخ مرتضي انصاري(ره) آن نابغه علم و عمل از دار دنيا مي‌رود، مرحوم شيخ به بالين مادر زانو مي‌زند و زار زار گريه مي‌كند يكي از فضلاء عرض كرد: سزاوار نيست به بالين پيرزني اين طور اشك بريزيد! شيخ سر برداشت و فرمود: گويا شما هنوز به عظمت مقام مادر واقف نيستيد. مرا تربيت صحيح و زحمات فراوان اين مادر، شيخ مرتضي انصاري كرد. سنگ بناي وجود مرا اين مادر با دست تواناي خويش بنا كرد. تربيت اوليه اين مادر زمينه را براي رسيدن به اين مقام شامخ علمي و عملي فراهم كرد.17
اگر مادر دعا كند!
روزي حضرت موسي(ع) در ضمن مناجات از پروردگار خواست تا همنشين او را در بهشت معرفي كند.جبرئيل بر او نازل شد و فرمود يا موسي! فلان قصاب در فلان محله، همنشين تو خواهد بود.
حضرت موسي(ع) به آدرس دريافتي از جبرئيل رفت و ديد كه جواني غذايي تهيه نموده آنگاه پيرزني كهنسال را از درون زنبيل خارج كرد. او را شستشو داد، غذايش را با دست خويش به او خورانيد. موقعي كه خواست زنبيل را به جاي اول آن بگذارد. زبان پيرزن به كلماتي كه مفهوم نمي‌شد حركت نمود. بعد از آن جوان براي حضرت غذا آورد و خوردند. حضرت پرسيد. حكايت تو با اين پيرزن چگونه است؟ عرض كرد. اين پيرزن مادر من است. چون مرا بضاعتي نيست كه جهت او كنيز بخرم ناچارم خودم كمر به خدمت او بستم. حضرت پرسيد آن كلماتي كه به زبان جاري كرد چه بود: جوان گفت: هر وقت او را شستشو مي‌دهم و غذا به او مي‌خورانم مي‌گويد: خداوند تو را ببخشد و همنشين حضرت موسي در بهشت قرار دهد. حضرت موسي (ع) فرمود: اي جوان! بشارت مي‌دهم به تو كه خداوند دعاي او را درباره‌ات مستجاب گردانيد جبرئيل به من خبر داد كه در بهشت تو همنشين من هستي.18
آري به تمناي گوشه‌اي از آن نگاه، دنياي خود را محتاج مي‌دانيم. هنوز با بدرقه‌اي از دعاي او، راه ما همواره است و سرنوشت ما به نيكويي رقم مي‌خورد.
مادر در آينه كلام بزرگان
بهشت زير پاي مادران است، نيكي به مادر مرگ را آسان مي‌كند، كفاره گناهان است، دعاي او در حق فرزند مستجاب مي‌شود، نيكي به مادر عمر را زياد مي‌كند، احترام به آن از جهاد بالاتر است، بوسيدن پاي مادر برابر است با بوسيدن درب بهشت، نيكي به آن انسان را به درجه عالي معنوي مي‌رساند، نگاه كردن به صورت مادر عبادت است وقتي بچه شير مي‌دهد هر مكيدن بچه معادل و برابر با يك بنده آزاد كردن است. از دامان زن است كه مرد به معراج مي‌رود.19
دقت در زندگي مشاهير نشان‌دهنده اين واقعيت است كه پشت سر يك مرد بزرگ زني بزرگتر ايستاده است.
بنيانگذار جمهوري اسلامي حضرت امام خميني(ره) در اين زمينه مي‌فرمايد:
دامن مادر بزرگترين مدرسه‌اي است كه بچه در آنجا تربيت مي‌شود و مقام معظم رهبري مدظله‌العالي نيز مي‌فرمايد: مادر از هر سازنده‌اي سازنده‌تر و باارزش‌تر است بزرگترين دانشمند ممكن است يك ابزار فوق پيچيده الكترونيكي را مثلاً به وجود بياورد، موشك‌هاي قاره‌پيما را بوجود بياورد. ولي هيچ كدام اين‌ها اهميت اين را ندارد كه كسي يك انسان والا به وجود بياورد و چنين كاري از مادر ساخته هست. اين، آن الگوي زن اسلامي است. 20
آيت‌الله جوادي آملي مفسر قرآن كريم در مورد عظمت مقام مادر و وظايف او چنين مي‌نويسد: يك سلسله مسئوليت‌هاي پرورشي به عهده مادر است كه مرد از آن محروم است. زن حداقل سي ماه يك سري مسئوليت‌هايي دارد كه مرد ندارد. در اين سي‌ماه كه كودك مستقيماً از مادر تغذيه مي‌كند. مادر مسئول حفظ دو نفر است. يكي براي خود و ديگري براي كدك آيا اين عظمت زن نيست؟ اين مسئوليتي نيست كه ذات اقداس الهي به زن داده است كه به زن فرمود: مسئوليت در حفظ انديشه‌ها، افكار و عقاييد بيش از مرد است. تو مسئول دو نفري از اين روز مواظب افكار و انديشه‌هايت باشي زيرا كه بسياري از مسائل، از راه انديشه به فرزند مي‌رسد. 21
ناپلئون بناپارت:
مادران با دستي گهواره (گاهواره) حركت مي‌دهند و با دستي دنيا را.
اسمايلز:
هر وقت مادر فاسد شد، نسل نيز فاسد مي‌گردد.
ژرژهر برت:
مادر خوب، به صد استاد و آموزگار برتري دارد.
رافائيل
يك بوسه مادر مرا نقاش كرد.
اديسون:
تنها چيزي كه موجب موفقيت من گرديد تعليمات و تربيت مادرم بود.
آري مادر در شكوه مقام تو حيرانم كه معرفت به غبار آستان خانه‌ات بوسه مي‌زد و دعاي خير تو هميشه پشت سر من مانند كوهي استوار است كه من هميشه به آن تكيه مي‌كنم. پس بگذار هر روز از تو بگويم و بنويسم كه آسمان بدون ماه هرگز زنده نيست.
منابع:
قرآن احقاف/15
قرآن/ لقمان/14
زن در آينه جلال وجمال/ آيت‌الله جوادي آملي
ميزان‌الحكمه/ ج10/ ري‌شهري
ميزان الحكمه/ج10/ ري‌شهري
كنزالعمال/ 16/47
كنزالعمال/16/47
المبسوط
مستدرك الوسائل/ج 15
پند تاريخ/ج1 قرآن/قصص/6
قرآن/قصص/7 قرآ»/ قصص/7
قرآن/ آل‌عمران/ 36
قرآن/ آل‌عمران/37
پند تاريخ/ص14
سي‌گوهر شب‌چراغ/ قاسم‌قلي‌پور مازندراني
زيباترين الگوي پوشش در اسلام- محسن گرگاني
گنج خانواده
حكايت كشف حجاب/ ص149
زن در آينه جلال و جمال/ آيت‌الله جوادي آملي