محمد آصف عطايي

سخني با خوانندگان

از جمله مفاهيم ارزشمندي كه در آموزه هاي ديني به خصوص قرآن كريم، مورد عنايت و توجه قرارگرفته و به آن سفارش شده، احسان و نيكوكاري است. احسان و نيكوكاري كاركردهاي زيادي در عرصه هاي فردي، اجتماعي، فرهنگي، معنوي و... دارد. مؤمنان واقعي و انسان هاي صاحب خرد و انديشه در هر عصر و نسلي، سعي و تلاش نموده اند خود را به صفت و ويژگي احسان و نيكوكاري، آراسته سازند. و اين توصيه و سفارش سعدي است كه مي گويد:
ره نيك مردان آزاده گير چو ايستاده اي دست افتاده گير
در اين نوشته برآنيم تا با توجه به آيات قرآني، نگاهي ولو اجمالي به نقش احسان و نيكوكاري در زندگي فردي و اجتماعي داشته باشيم. مطلب را با هم از نظر مي گذرانيم.

مفهوم احسان و نيكوكاري

احسان برگرفته از حسن است كه در دو معناي نعمت بخشيدن به ديگري، و احسان در كار و عمل، كاربرد دارد. كسي كه علم نيكويي را بياموزد يا عمل نيكي را انجام دهد، از جمله نيكوكاران به حساب مي آيد و بر اين اساس است1 سخن اميرمؤمنان(ع) كه مي فرمايد: مردم به آنچه از كارهاي شايسته و نيك مي آموزند يا به آن عمل مي كنند، نسبت داده مي شوند2.»
واژه احسان به معناي انجام دادن كار نيك، به طور عمده در آياتي به كار رفته است كه پس از بيان اموري، از عاملان آن را به عنوان محسن مورد ستايش قرارداده است؛ چنان كه در سوره بقره مي خوانيم: «و اذقلنا ادخلوا هذه القريه فكلوا منها حيث شئتم رغداً و ادخلوا الباب سجدا و قولوا حطه نغفر لكم خطيكم و سنزيد المحسنين؛3 و ]به خاطر بياوريد[ زماني را كه گفتيم: «در اين شهر ]بيت المقدس[ وارد شويد! و از نعمت هاي فراوان آن، هر چه مي خواهيد بخوريد و از در ]معبد بيت المقدس[ با خضوع و خشوع وارد گرديد و بگوييد: خداوندا! گناهان ما را بريز! تا خطاهاي شما را ببخشيم و به نيكوكاران پاداش بيشتري خواهيم داد.»0و در جاي ديگر مي فرمايد: «الذين ينفقون في السراء و الضراء و الكظمين الغيظ و العافين عن الناس و الله يحب المحسنين4؛ آنان كه در توانگري و تنگدستي، انفاق مي كنند و خشم خود را فرو مي برند و از خطاي مردم در مي گذرند. و خدا نيكوكاران را دوست دارد.» خداوند در اين آيات، ضمن بيان مصاديق كارهاي نيك، بندگان خود را به انجام آن، ترغيب و تشويق مي نمايد.