اهمیت افکار عمومی از دیدگاه امام خمینی قدس سره

 

منبع : مجله بازتاب اندیشه در مطبوعات شماره 59 و 60 , پور حنیفه معافی، محمد علی

کلمات کلیدی ماشینی : افکار عمومی از دیدگاه امام‌خمینی، امام، دیدگاه امام‌خمینی قدس‌سره، اهمیت افکار عمومی، امام‌خمینی قدس‌سره، افکار عمومی،

مردم سالاری، ش 882، 12/11/83

نویسنده در این مقاله سعی دارد که موضوع امام در باب اهمیت افکار عمومی را به دو بخش اندیشه های نظری و عملی تقسیم کند؛ چرا که به نظر وی، امام، بدون اشاره به موضوعی، بسیار از آن استفاده می نمود و افکار عمومی یکی از این موارد است که یک واژه علمی است تا عملی. ازاین رو، به سیره عملی امام خمینی قدس سره در زمینه افکار عمومی می پردازد. به نظر وی، امام با دیدگاهی مدرن همانند متفکری چون فوکو قدرت را از میان اکثریت اعضای جامعه کسب می کند که منشأ قدرت، جایی نیست جز افکار افراد آن جامعه. ایشان این خصوصیات کاریزماتیک که لازمه همراه کردن توده ها با خود و حتی سوابق لازم دیگر برای رهبری را دارا بود.

از نظر نویسنده دو مورد از عوامل موفقیت امام در جلب افکار عمومی عبارت اند از:

الف) شخصیت امام: امام همچون مردان خدا نه در جست وجوی قدرت ظاهری، بلکه در پی اقتدار معنوی است و از سازش با آن ظالم شیطان صفت (شاه) خودداری می کند.

ادامه نوشته

نامه امام علی(ع) به مالک اشتر:

 ای مالک! اگر شب هنگام کسی را در حال گناه دیدی، فردا به آن چشم نگاهش مکن ، شاید سحر توبه کرده باشد و تو ندانی

نامه امام علی (ع) به مالک اشتر (عهدنامه مالک)

وقتی حضرت امیرالمومنین علی (ع) ، مالک اشتر نخعی از یاران خود را به امارت مصر منصوب نمود، به او فرمانی در قالب یک نامه نوشت. این نامه بی تردید از مهمترین اسناد سیاسی حقوق اسلامی و خصوصا شعبه شیعی آن است.

این نامه به روشنی نشان می دهد رویکرد مترقی امام علی (ع) به مساله حکومت را در عصر جاهلیت عرب و در دوران حکومت های الیگارشی. در این نامه که به نوعی به قانون اساسی اسلامی ایشان می ماند ویژگی های حکومت اسلامی، حاکم اسلامی، حقوق شهروندان، رابطه دولت با شهروند و … بیان شده است. توصیه به علاقه مندان، خصوصا دانشجویان و دوستداران مباحث حقوق، آنرا با دقت کامل مطالعه کنند. این ترجمه از ترجمه نهج البلاغه انجام شده توسط دکتر آیتی می باشد.

توضیح سید رضی (قدس سره) مولف نهج البلاغه: این فرمان را برای مالک اشتر نخعی نوشت، هنگامی که او را امارت مصر و توابع آن داد.در آن‌هنگام که کار بر محمد بن ابی بکر آشفته شده بود.این فرمان از پرمحتواترین فرمانهاست و از دیگرنامه‌های او محاسن بیشتری در بردارد.

متن نامه
به نام خداوند بخشاینده مهربان ‌این فرمانی است از بنده خدا، علی امیر المؤمنین، به مالک بن حارث اشترنخعی در پیمانی که با او می‌نهد، هنگامی که او را فرمانروایی مصر داد تا خراج آنجا را گرد آورد و با دشمنانش پیکار کند و کار مردمش را به صلاح آورد و شهرهایش را آباد سازد.

او را به ترس از خدا و برگزیدن طاعت او بر دیگر کارها و پیروی از هر چه درکتاب خود بدان فرمان داده، از واجبات و سنتهایی که کس به سعادت نرسد مگر به پیروی از آنها، و به شقاوت نیفتد، مگر به انکار آنها و ضایع گذاشتن آنها. و باید که خدای سبحان را یاری نماید به دل و دست و زبان خود، که خدای جل اسمه، یاری‌کردن هر کس را که یاریش کند و عزیز داشتن هر کس را که عزیزش دارد بر عهده گرفته‌است. و او را فرمان می‌دهد که زمام نفس خویش در برابر شهوتها به دست گیرد و ازسرکشی هایش باز دارد، زیرا نفس همواره به بدی فرمان دهد، مگر آنکه خداوند رحمت آورد.

ادامه نوشته

طریقت بندگی در کلام امام حسن مجتبی(ع)

  عبودیت مهم‌ترین هدف آفرینش انسان است. خداوند انسان را آفرید تا از طریق عبادت، او را در مقام خلافت قرار دهد. اما اینکه چگونه بندگی و عبادت کنیم تا این هدف برآورده شود، مسئله‌ای است که در آموزه‌های دینی تبیین شده است. پیامبران و امامان(ع) به عنوان رسولان الهی بر آن هستند تا این راه را به خوبی تشریح کنند و هرگونه شک و تردید و شبهه‌ای را بزدایند. بنابراین مراجعه به آموزه‌های آنان برای شناخت بهترین و کامل‌ترین طریقت بندگی ضروری است. نویسنده در مطلب زیر به سراغ آموزه‌های کلامی امام حسن مجتبی(ع) سرور جوانان بهشت رفته تا طریقت بندگی را از زبان ایشان واکاوی کند.
***
طریقت بندگی چیست؟ این پرسشی است که پاسخ آن را هر قلب سلیم و فطرت سالم می‌داند و اصولاً ذات انسان به طور طبیعی گرایش به بندگی و عبودیت دارد؛ هر چند که گاه به علل درونی و بیرونی در مصداق اشتباه می‌کند.
اما اینکه بهترین طریقت بندگی و کامل‌ترین و آسان‌ترین آن چیست، پاسخ آن را می‌توان در کتب آسمانی بویژه آموزه‌های قرآن جست که کتاب الهی بدون هیچ‌گونه تحریف و تغییر است.
این آموزه‌ها در حقیقت در مقام تبیین بهترین و نیکوترین شیوه بندگی است. مجموعه‌ای که از آن به دین اسلام یاد می‌شود، بر آن است تا در قالب شریعت، افکار و رفتار انسانی را شکل دهد تا به آسان‌ترین و کامل‌ترین شیوه، عبادت الهی را بجا آورد و بندگی را به تمام حقیقت آن داشته باشد.
از آنجا که این مجموعه، بسیار بزرگ و پرحجم است، اگر بخواهیم بندگی را در یک کلمه خلاصه کنیم، می‌توان آن را در انجام واجبات و ترک محرمات دانست. البته ترک محرمات الهی به یک معنا بیانگر انجام واجبات نیز است؛ زیرا ترک واجب حرام است. پس وقتی می‌گوئیم که محارم الهی را ترک کنید، یعنی به واجبات الهی نیز گردن بنهید. از این‌رو می‌توان گفت که انسان برای رسیدن به مفهوم و حقیقت عبادت و عبودیت می‌بایست از محارم الهی اجتناب کند. برهمین اساس امام حسن مجتبی(ع) در بیان اینکه چگونه می‌توان به مقام بندگی رسید و مصداق عابد شد، فرموده است: یا ابن آدم! عف عن محارم الله تکن عابدا؛ ای فرزند آدم! نسبت به محرمات الهی عفیف و پاکدامن باش تا عابد و بنده خدا باشی. (بحارالأنوار، ج78، ص112، س8)
تأثیر زمان و مکان
 در اعمال عبادی

ادامه نوشته

شب قدر؛ شب امضای مقدرات

 

  در مطلب حاضر نویسنده با بررسی برخی آیات قرآن مربوط به شب قدر، به واکاوی اهمیت و فضیلت این شب در تعیین سرنوشت انسان پرداخته است.
***
شب قدر، زمانی که برای انزال دفعی قرآن و تقدیر امور
واژه قدر به معنای ارزش، ارزیابی، تخمین، توانایی، تدبیر و مانند آنها است. بر اساس آموزه‌های قرآن، شب‌قدر زمانی برای تقدیر مقدرات امور هستی است. خداوند درباره اهمیت شب قدر می‌فرماید: والکتاب‌ المبین انا انزلنا فی لیلهًْ مبارکهًْ انا کنا منذرین فیها یفرق کل امر حکیم؛ سوگند به کتاب روشنگر که ما آن را در شبی فرخنده نازل کردیم؛ زیرا که ما هشدار دهنده بودیم. در آن شب هرگونه کاری به نحوی استوار فیصله می‌یابد. (دخان، آیات 2 تا 4)
از این آیات چند مطلب به دست می‌آید: 1. قرآن به عنوان یک کتاب روشنگر، در شبی مبارک برای انذار مردم، یک باره انزال یافته است؛ 2. در این شب هر امری دارای حکمت، از هم جدا می‌شود؛ 3. این تفکیک در مقام امری است نه خلقی؛ 4. بر اساس حکمت الهی و اهداف آفرینش این تفریق انجام می‌شود؛ 5. تفریق پس از مقام جمع انجام می‌گیرد.
از نظر قرآن، این شب مبارک همان‌ شب قدر است. خداوند در آیه 1 سوره قدر می‌فرماید: انا انزلناه فی لیله القدر؛ ما در شب قدرش نازل کردیم. البته آنچه در شب قدر نازل شده، می‌تواند حقیقت محمدی(ص) نیز باشد؛ به این معنا که تکوین و تدوین با هم از نظر زمانی در یک شب نازل شده باشد. با این همه با توجه به آیه 3 سوره دخان می‌توان احتمال قوی داد که مراد همان انزال دفعی و یکباره قرآن است.
خداوند در آیه 185 سوره بقره درباره نزول قرآن در ماه رمضان می‌فرماید: ماه رمضان [همان ماه] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است، کتابی که مردم را راهبر و متضمن دلایل آشکار هدایت و میزان تشخیص حق از باطل است. پس هرکس از شما این ماه را درک کند باید آن را روزه بدارد.
با توجه به آیات می‌توان گفت قدر در ماه رمضان است. در این شب دست کم دو اتفاق مهم رخ داده و می‌دهد: 1 انزال دفعی قرآن بر قلب مبارک پیامبر(ص)؛ 2. تفریق امور هستی.
حال سوال این است که مراد از تفریق امر حکیم یعنی چه؟
علامه طباطبایی می‌نویسد: از ظاهر لفظ آیه چنین برمی‌آید که شب مزبور یکی از شب‌هایی است که در روز زمین دور می‌زند از ظاهر جمله «فیها یفرق کل امر حکیم» با در نظر داشتن اینکه صیغه مضارع (یفرق) استمرار را می‌ساند، فهمیده می‌شود که شب مزبور همواره در روی کره زمین تکرار می‌شود و از ظاهر جمله «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن» چنین برمی‌آید که مادامی که ماه رمضان در کره زمین تکرار می‌شود، آن شب نیز تکرار می‌شود، پس نتیجه می‌گیریم که شب مزبور همه ساله تکرار می‌شود و در هر سال قمری در ماه رمضان همان سال یکبار تکرار می‌گردد. (المیزان، ذیل آیه 4 سوره دخان)
امین الاسلام طبرسی می‌نویسد: در این شب سرنوشت‌ساز و مبارک است که آفریدگار هستی نعمت‌های خود را از شب قدر این سال تا شب قدر سال آینده میان بندگانش تقسیم می‌کند و سرنوشت هرکسی را مقرر می‌دارد؛ به همین جهت در همه طول سال برکت آن شب در جهان امتداد دارد و به این دلیل شب مبارک عنوان یافته است. (مجمع البیان، ذیل آیه 4سوره دخان)

ادامه نوشته

هشدارهاي علوي به حارث همداني

نويسنده: حجه الاسلام ابوالقاسم يعقوبي
امام علي (ع) در بخش نامه هاي نهج البلاغه (1) به "حارث همداني "رهنمودها و هشدارهايي داده است که براي هميشه و همگان در طول تاريخ سودمند و آگاهي بخش و عبرت آموز است اين نامه را در دو محور هدايت ها و هشدارها به اندازه مجال شرح خواهيم داد، لکن پيش از آن لازم است درنگي در شخصيت حارث همداني داشته باشيم.

حارث همداني
 حارث، از خواص شيعيان اميرالمؤمنين (ع) بود. او يار وفادار و فداکار و از فقها و دانشمندان زمانش، برترين بود (انه کان افقه الناس) در سال 65 هجري از دنيا رفت.
از برخي روايات چنين به دست مي آيد که وي به گونه اي ويژه مورد توجه و علاقه امام بود و امام به ميهماني او مي رفت از اين رو نوشته اند: روزي حارث از امام خواست که براي غذا به خانه او برود حضرت قبول کرد، ولي به اين شرط که خود را به زحمت نيفکند، به هنگام خوردن غذا تکه نان هايي که در سفره بود به خدمت امام آورد، اميرمؤمنان (ع) مشغول خوردن شد، حارث گفت: من پول هم دارم – و آنها را نشان داد، اگر اجازه بفرماييد چيزي بخرم و بياورم – امام فرمود: "هذه مما في بيتک "اين از چيزهايي است که در خانه داري و بايد براي ميهمان آورده شود (اشاره به اين که اگر من گفتم از آنچه در خانه است بياور و اضافه نه، به اين معني است که نبايد قرض کرد، نه اين که فقط از خوراکي ها هر چه داخل خانه هست بياوري از پولها براي ميهمان مصرف نشود. "(2)
اين علاقه دو سويه بود، هم امام به حارث علاقمند بود و هم حارث از شيفتگان مکتب علوي بود و در اين راه سر از پا نمي شناخت و از پرچمداران دفاع از جريان ولايت علوي و اسلام ناب بشمار مي رفت. حارث مي گويد:
"نيمه روزي به خدمت اميرمؤمنان رسيدم، فرمود آمدنت نزد من براي چيست ؟ گفتم: به خدا سوگند علاقه و محبت به تو مرا اين جا آورده، فرمود: اگر در گفته ات راست بگويي مرا در سه جا خواهي ديد: هنگامي که به گلوگاهت رسيده، و در صراط و کنار حوض کوثر. (3)
در اين نامه اي که به آن اشاره شد مجموعه اي از اوامر و نواهي، هدايت ها و هشدارها از سوي امام براي حارث نوشته شده است که در اين نوشتار آن را در دو بخش به تفکيک ارائه مي دهيم:
بخش اول: هدايتها
بخش دوم: هشدارها

هدايت ها و رهنمودها
 1-قرآن محوري
 "تمسک بحبل القرآن وانتصحه، واحل حلاله و حرم حرامه و صدق بما سلف من الحق"
به ريسمان قرآن چنگ بزن و از آن اندرز بخواه، حلالش را حلال بشمر، و حرامش را حرام، آنچه از حقايق زندگي پيشينيان در قرآن آمده است تصديق کن.
قرآن مجيد محکم ترين سند سعادت و جامع ترين قانون خوشبختي دنيا و آخرت است اين کتاب انسان را به بهترين راه هدايت مي کند (4) و خالص ترين نصيحت ها و خيرخواهي ها را پيش روي آدمي مي گذارد. هدايتگري است که در او غش نيست، راهنمايي است که صادقانه راه مي نمايد، (5) و رهزنان را نشان مي دهد، پايبندي به حلال ها و حرام هايي که در قرآن مطرح شده تضمين کننده خير دنيا و آخرت است.
گزارش ها، قصه ها و سرگذشت پيشينيان در اين کتاب اطمينان آور و شفاف و درس آموز است، باور کردن اين سرگذشت ها پشتوانه اي استوار براي حرکت به سوي کمال است زيرا همواره گذشته چراغ راه آينده است و از گذشته بايد پلي براي آينده ساخت.

ادامه نوشته

نامه امام علی ع به حارث همدانی

 

: محمدصادق رضائی

نهج البلاغة-ترجمه دشتى  ص: 613

ترجمه نامه 69

(نامه به حارث همدانى)

اخلاق كارگزاران حكومتى‏

به ریسمان قرآن چنگ زن، و از آن نصیحت پذیر، حلالش را حلال، و حرامش را حرام بشمار ، و حقّى را كه در زندگى گذشتگان بود تصدیق كن، و از حوادث گذشته تاریخ، براى آینده عبرت گیر، كه حوادث روزگار با یكدیگر همانند بوده، و پایان دنیا به آغازش مى‏پیوندد، و همه آن رفتنى است.

نام خدا را بزرگ دار، و جز به حق سخنى بر زبان نیاور، مرگ و جهان پس از مرگ را فراوان به یاد آور، هرگز آرزوى مرگ مكن جز آن كه بدانى از نجات یافتگانى، از كارى كه تو را خشنود، و عموم مسلمانان را ناخوشایند است بپرهیز، از هر كار پنهانى كه در آشكار شدنش شرم دارى پرهیز كن، از هر كارى كه از كننده آن پرسش كنند، نپذیرد یا عذر خواهى كند، دورى كن، آبروى خود را آماج تیر گفتار دیگران قرار نده، و هر چه شنیدى باز گو مكن، كه نشانه دروغگویى است، و هر خبرى را دروغ مپندار، كه نشانه نادانى است.

خشم را فرو نشان، و به هنگام قدرت ببخش، و به هنگام خشم فروتن باش، و در حكومت مدارا كن تا آینده خوبى داشته باشى، نعمت‏هایى كه خدا به تو بخشیده نیكو دار، و نعمت‏هایى كه در اختیار دارى تباه مكن، و چنان باش كه خدا آثار نعمت‏هاى خود را در تو آشكارا بنگرد.

اوصاف مؤمنان‏

و بدان، بهترین مؤمنان، آن بود كه جان و خاندان و مال خود را در راه خدا پیشاپیش تقدیم كند، چه آن را كه پیش فرستى براى تو اندوخته گردد، و آنچه را كه باقى گذارى سودش به دیگران مى‏رسد.

از دوستى با بى‏خردان و خلافكاران بپرهیز، زیرا هر كس را از آن كه دوست اوست مى‏شناسند، و در شهرهاى بزرگ سكونت كن زیرا مركز اجتماع مسلمانان است، و از جاهایى كه مردم آن از یاد خدا غافلند، و به یكدیگر ستم روا مى‏دارند، و بر اطاعت از خدا به یكدیگر كمك نمى‏كنند، بپرهیز.

در چیزى اندیشه كن كه یارى‏ات دهد، از نشستن در گذرگاههاى عمومى، و بازار، پرهیز كن كه جاى حاضر شدن شیطان، و بر انگیخته شدن فتنه‏هاست، و به افراد پایین‏تر از خود توجه داشته باش، كه راه شكر گزارى تو در برترى است. در روز جمعه پیش از نماز مسافرت مكن،

جز براى جهاد در راه خدا، و یا كارى كه از انجام آن ناچارى. در همه كارهایت خدا را اطاعت كن، كه اطاعت خدا از همه چیز برتر است.

روش به كار گیرى نفس در خوبى‏ها

ادامه نوشته

مومن هوشیار و بهره‌مندی از لحظه‌های عمر

 
 انسان تقریبا هیچ دارایی جز لحظه‌های عمر ندارد؛ زیرا هر چیز دیگری ملک انسان نیست، بلکه ملک الهی و بخشایش الهی است تا از آن بهره‌مند شود. پس همه چیز به شکل ودیعه در اختیار آدمی قرار گرفته تا بتواند از لحظه‌های زندگی خود در دنیا بدرستی استفاده کند. به نظر می‌رسد که مومنان در بهره‌مندی گوی سبقت را از همگان ربوده‌اند، از این رو خداوند آنان را رستگاران و پیروزان میدان زندگی دانسته حال سؤال این است که آنان چگونه و بر اساس چه افکار و عقاید و رفتاری این‌گونه خوشبخت و سعادتمند هستند؟
در مقاله حاضر ضمن پاسخگویی به این سؤال از زبان قرآن به ضرورتهای بهره‌گیری حداکثری از فرصت عمر اشاره شده است.
***
انسان، مالک حقیقی نیست
از نظر آموزه‌های قرآنی، مالکیت، شأنی از شئون خالقیت است؛ یعنی از آنجا که خدا، خالق و رب همه اشیا است، مالک آنان نیز به شمار می‌رود؛ به همین سبب این مالکیت، مطلق بوده همه تصرفات در چیزی را شامل می‌شود. (مکارم‌شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج 17، ص 436، 27، ص 449) از آیاتی که رابطه «خالقیت» و «مالکیت» را ترسیم می‌کند، آیات 25 و 26 سوره زمر است.
خداوند می‌فرماید: الله خالق کل شیء و هو علی کل شیء وکیل له مقالید السموت و الارض و الذین کفرو بایات‌الله اولئک هم الخاسرون؛ خداوند، خالق همه چیز و ناظر بر همه اشیاء است. کلیدهای آسمان و زمین از آن او است و کسانی که به آیات خداوند کافر شدند، زیانکارند.
مقالید به معنای کلید و به گفته لغت‌شناسان اصل آن از کلید فارسی گرفته شده است. این تعبیر، به طور معمول کنایه از مالکیت یا سلطه بر چیزی است؛ چنانکه می‌گوئیم: کلید این کار به دست فلان است؛ پس آیه پیش گفته می‌تواند هم اشاره به توحید مالکیت خداوند و هم توحید تدبیر و ربوبیت و حاکمیت او بر عالم هستی باشد. (مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج 19، ص 523 و ج 24، ص 315)
بر همین اساس خداوند، انسان را مالک نفس خودش نیز نمی‌شناسد، بلکه این خداوند است که مالک نفس انسان است و هرگونه تصرف عدوانی بیرون از حدود و خطوط قرمز از سوی انسان در نفس خودش به معنای ظلم تلقی می‌شود؛ زیرا همواره ظالم غیر از مظلوم است، برخلاف علم و عالم و معلوم که می‌تواند متحد باشد، مانند علم انسان به وجود خود که از علوم حضوری است.
بر این اساس، وقتی قرآن از ظلم به نفس خود سخن می‌گوید، مراد تصرف ظالم در مظلومی است که غیر از ظالم است. خداوند می‌فرماید: و ما ظلمهم الله ولکن انفسهم یظلمون؛ خدا به آنان ظلم نکرد ولی آنان به نفس‌هایشان ظلم کردند. (آل‌عمران، آیه 117؛ و نیز اعراف،‌آیات 160 و 177؛ توبه، آیه 70؛ نحل، آیه 33)
آیات بسیاری بر مالکیت حقیقی خداوند به عنوان  آفریدگار بر همه مخلوقات در عالم تکوین دلالت می‌کند. (بقره، آیات 255 و 107؛ آل‌عمران، آیه 26؛ نساء، آیه 53؛ مائده، آیات ‍17 و 18 و 40 و 120)

ادامه نوشته

نگاهی به فضیلت شب‌های قدر و عدالت محوری حضرت علی‌(ع)(بخش نخست)

دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند

کنج خلوت حریم یار بهترین گوشه دنیاست که سنگ‌هایمان را با خودمان و دلمان وابکنیم.
به قول لسان‌الغیب(علیه رحمه) از خود بپرسیم: کاروان رفت و تو در خواب و بیابان در پیش/ کی روی ، ره ز که پرسی، چه کنی، چون باشی؟
باید در شب‌های روشن قدر برای چگونه رفتن و به کجا رفتن؟ پاسخ‌های روشن و روراستی بیابیم. نکند کاروان رمضان امسال نیز از پیش رویمان بگذرد و ما همچنان در خواب غفلت به سر ببریم؟!
دل مؤمن به غنچه می‌ماند. غنچه در ابتدا سفت و محکم مانند سنگ است، اما بعدا که می‌شکفد و باز می‌شود چقدر این برگ‌ها لطافت و عطر دل‌انگیز دارند! چیزی که غنچه دل مومن را می‌گشاید، ترک معصیت و توبه در شب‌های قدر است. دل مومن که روشن شد، شکوفا شد، خندید، عطرش تمام وجودش را می‌گیرد. آن وقت است که روزه و عباداتش مقبول افتاده و روحش همچون  پرنده‌ای آزاد گشته است.
شب قدر فرصتی است زرین و طلایی برای شست‌وشوی آینه دل. این شب بهترین فرصت است تا خوبی‌ها را جایگزین بدی‌ها، صلح و صفا را جایگزین اختلاف و تفرقه، احسان و نیکی را جایگزین ظلم و ستم، احسان به والدین را جایگزین عاق والدین و صله رحم را جایگزین قطع رحم کنیم. نیکو و شایسته است با صدقات قدمی در جهت آبادانی خانه آخرت برداریم و با اعمال نیک و خیر، ثواب دو چندان ببریم.
در شب قدرکه شب‌زنده‌داری می‌کنیم، خداوند نام ما را در گروه نیک‌بختان ثبت می‌کند و آتش جهنم را برما حرام می‌سازد. آیا توفیقی بالاتر از این هست که آتش جهنم بر ما حرام شود و به خدا نزدیک‌تر شویم؟
دعاهای شب‌های رمضان مجموعه‌ای است روشنی‌بخش که با تکرار تلاوت آنها، آموزش‌های آنها به صورت هدف‌هایی برای ما در می‌آیند. پس هنگام خواندن این ادعیه شایسته و بهتر است مفهوم آنها را نیز همواره مدنظر داشته باشیم و با تلاش و کوشش به سوی این هدف‌های مطرح‌شده در دعاها گام برداریم.

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی فضای مجازی و خانواده؛تهدیدها وچالش ها

مهدی بی آبی
کارشناس مدیریت فرهنگی
 
چکیده:
ظهورتکنولوژی های نوین ارتباطی در عصر حاضر به همراه تحولاتی که در فضای مجازی بوجود آمده است ، بسیاری از کارکردهای خانواده ها را دچار اختلال کرده است. در مباحث آسیب شناختى نهاد خانواده، یکى از محورهاى مهم، بررسى آسیب هاى ناشى از تحولات خانواده است. تحولاتى که خود منشأ بروز دگرگونى هایى عمیق و اساسى در نوع روابط و ارزش هاى خانوادگى مى باشند. بسیارى از این تحولات و دگرگونى ها از بیرون، بر خانواده تحمیل مى شود.
از زمانى که اینترنت وارد فضاى زندگى انسان شده تا به امروز، على رغم تمام محاسن و مزایاى آن، یکسرى دغدغه ها و نگرانى هایى را بر خانواده ها تحمیل نموده است. موضوعی كه در تمام جوامع موضوعیت داشته و محدود به جامعه و یا اقلیتی خاص نمی شود. به دلیل ویژگی های خاص فضای مجازی و نو بودن این پدیده، بسیاری از والدین فرصت، امكان و یا توان كافی برای شناخت دقیق این فضا و كاربردهای آن را به دست نیاورده اند و عدم آشنایی مناسب آنها با این فضا و در مقابل استفاده روزمره نوجوانان و جوانان و حتی كودكان از این فضا باعث شده است كه یك فضای محرمانه و خصوصی در داخل خانه برای فرزندان ایجاد شود و آنها بدون دغدغه و بدون احساس وجود ناظر بیرونی به سایت های مختلف در این فضا دسترسی یافته و بعضاً به دلیل ویژگی های سنی و شخصیتی و كنجكاوی های خود متأثر از فضاهای ناسالم موجود در اینترنت گردند.
در این پژوهش نگارندگان به بررسی مهمترین آسیب های فضای مجازی و تأثیرات آن بر خانواده ها پرداخته و راهكارهايي جهت مقابله و كاهش تهديدات اينترنتي در ابعاد اجتماعی، فرهنگي، آموزشی و ... ارايه می شود.

كليد واژه ها:
آسيب اجتماعی، خانواده، فضاي مجازي، روابط اجتماعی، تأثیرات اجتماعی.
 
مقدمه:
فضای مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند که با اینکه عمر خیلی زیادی ندارند، توانسته اند به خوبی در زندگی مردم جا باز کنند. مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروه های اجتماعی متفاوت در فضای مجازی کنار هم آمده اند و از فاصله های بسیار دور در دنیای واقعی، از این طریق با هم ارتباط برقرار می کنند. امروزه روش های ارتباطی با دیگران از طریق اینترنت افزایش یافته است. پست الکترونیک، پیام های کوتاه، چت روم ها، وب پایگاه ها و بازی ها، روش هایی برای گسترش و حفظ روابط اجتماعی شده اند. روزانه نزدیک به چهارصد میلیون نفر در سراسر دنیا از اینترنت استفاده می کنند و یکی از کاربردهای اصلی اینترنت، برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است. شاید عیب اصلی ارتباط های اینترنتی آن است که ارتباط در فضای مجازی، اساساً بر متن استوار است و بنابراین، از نشانه های بصری و شنیداری در تعامل های رو در رو بی بهره است.
امروزه خانواده ایرانی در سبد فرهنگی خود مواجه با شبکه‌های ماهواره‌ای، فضای مجازی، رسانه‌های مدرن و ... است که هر کدام به نوبه خود بخشی از فرآیند تأثیرگذاری در خانواده را هدف گرفته‌اند. بعضی از شبکه‌های ماهواره‌ای که به طور تخصصی تمام تمرکز خود را بر مقوله خانواده نهاده است و پیام مشترک برنامه‌های این شبکه‌ها عبارتند از: "ترویج خانواده‌های بی‌سامان ولجام گسیخته در مقابل ساختار خانواده، عادی سازی خیانت همسران به یکدیگر، عادی جلوه‌دادن روابط جنسی دختر و پسر پیش از ازدواج، ترویج فرهنگ هم‌باشی به جای ازدواج و عادی جلوه‌دادن سقط جنین برای دختران (شکربیگی،1391).

ادامه نوشته

آسیب اجتماعی سیگار در مراکز آموزشی

 از جمله موضوعهای نگران کننده در عصر حاضر، توسعه آسیب‌های اجتماعی بویژه موادمخدر می‌باشد که مراکز آموزشی «مدارس و دانشگاهها» را درنوردیده و به یکی از چالش‌های فرا روی متولیان و دست‌اندرکاران امر آموزش و تربیت تبدیل شده است. بر این اساس به جای هرگونه انکار ـ کتمان و دست روی دست گذاشتن، ضرورت شناخت صحیح پدیده آسیب‌ها ـ تجزیه و تحلیل روند آنها و ارائه نسخه‌های کاربردی لازم و عملیاتی نمودن آنها، از جمله موضوعاتی است که می‌تواند در جهت مهار و کنترل آسیب‌ها مسئولین جوامع را موفق سازد.
نتایج تحقیقات صورت پذیرفته و مراتب اعلامی از سوی مسئولین وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و علوم، تحقیقات و فناوری حکایت از این واقعیت دارد که سیستم آسیب‌های اجتماعی با حرکت منسجم و هوشمندانه، نوجوانان و جوانان این مرز و بوم را نشانه روی نموده است. بطوریکه بر اساس اعلام رسمی متولیان ذیربط در سال تحصیلی ۱۳۸۲ ـ ۱۳۸۱، ۳/۱۳ درصد دانش‌آموزان مقاطع سوم راهنمایی و متوسطه در معرض خطر مصرف موادمخدر بوده‌‌اند. ضمن آنکه ۶۹/۲۰ درصد دانشجویان ورودی سال تحصیلی ۸۴ـ۸۳ دانشگاههای تابع وزارت علوم در معرض خطر مصرف موادمخدر قرار داشته‌اند. قابل ذکر است بر اساس آخرین یافته‌های پژوهشی منتشر شده از سوی دفتر مرکزی مشاوره وزارت علوم در خصوص شیوع مصرف مواد در دانشجویان دانشگاههای تابع وزارت علوم در شهر تهران در سال تحصیلی ۸۵ـ۸۴ حکایت از این موضوع دارد که ۱۷ درصد دانشجویان مشروب و ۳/۲ درصد تریاک و ۲/۲ درصد حشیش و ۷/۰ درصد قرص‌های اکس و شیشه و ۲/۰ درصد هروئین و کراک را قبل از ورود به دانشگاه تجربه کرده‌اند.
شش عامل تأثیرگذار بر مقیاس در معرض خطر مصرف موادمخدر دانش‌آموزان به ترتیب عبارتند از:
۱) ارتباط با دوستان و همسالان ناباب
۲) کاهش کنترل خانوادگی
۳) آلوده بودن فضای مدارس مزبور
۴) آلوده بودن فضای محله‌های موصوف
۵) کاهش عزت نفس و پایین بودن خودباوری
۶) ضعف اعتقادات دینی
در همین راستا مهمترین عوامل تأثیرگذار بر مقیاس در معرض خطر مصرف موادمخدر دانشجویان نیز عبارتند از:
۱)وجود افراد مصرف‌کننده در شبکه دوستان و خویشاوندان
۲)ضعف عملکرد آموزشی
۳) وجود خانواده‌های پرجمعیت و گسسته
۴)ضعف گرایشان دینی
۵) ضعف در پایگاه اقتصادی و اجتماعی
۶) فقدان حمایت اجتماعی مناسب
۷) کسب شادی و نشاط
۸) دوری از استرس و اضطراب
با امعان نظر به مؤلفه‌های فوق‌الاشاره، ضرورت توسعه و تقویت فعالیت‌های پیشگیری از مصرف موادمخدر در سطح مراکز آموزشی (از دوران مهد کودک تا آموزش عالی) بصورت پیوسته، منسجم و برنامه‌ای امری بدیهی می‌باشد تا بدین ترتیب شاهد مصون‌

ادامه نوشته

اصل مردم‌داری در مدیریت اسلامی و معیارهای آن

در رویکرد دینی، نوع ارتباط میان مدیران و افراد زیر مجموعه و چگونگی رفتار رؤسا با زیردستان و مردم با توجه به حوزة معرفتی و ارزشی مدیر صورت می‌گیرد. بسیاری از مناقشات، سوء تفاهمات، کم‌کاری‌ها و فرار از اجرای خوب و کیفی کارها، نتیجة ارتباط غیر مؤثر با افراد زیرمجموعه است.

چکیده

با مطالعة منابع اسلامی، می‌توان به خوبی درک کرد که اسلام نه تنها بر جنبه‌های معنوی انسان، اخلاقیات، تقوای افراد و رابطة انسان با خدا تأکید داشته، بلکه عنایت زیادی به روابط اجتماعی میان مردم و ادارة امور جامعه داشته است. به دلیل آنکه مدیر، کارها را به وسیلة افراد انجام می‌دهد، ضروری است ارتباطات با معنا و قابل درک و روشن داشته باشد. مدیران باید از نظر ارتباطات، چه با کارکنان و چه با مردم، به گونه‌ای مؤثر عمل کنند.

در رویکرد دینی، نوع ارتباط میان مدیران و افراد زیر مجموعه و چگونگی رفتار رؤسا با زیردستان و مردم با توجه به حوزة معرفتی و ارزشی مدیر صورت می‌گیرد. در حوزة معرفتی و ارزشی اسلام، برای رفتار مدیران و سرپرستان ویژگی‌ها و اصولی در نظر گرفته شده است که اگر مدیران به طور عام بتوانند به آن اصول آراسته گردند، بی‌شک در ارتباطات با افراد زیرمجموعه موفق خواهند بود. از بارزترین این اصول، «مردم‌داری» است. پیامبران و ائمّه اطهار(ع) می‌توانند الگوهای مناسبی برای مدیران جامعة اسلامی باشند. در این پژوهش، با روش اسنادی، تلاش شده اصل مردم‌داری، که از اهمیت فوق‌العاده‌ای در مدیریت اسلامی برخوردار است، بررسی و معیار‌های آن، با مراجعه به منابع دینی استخراج شود.

کلیدواژه‌ها: مردم‌داری، مدیر، ارتباط، اسلام.

مقدّمه

مهم‌ترین پشتوانة کار مدیران در پیشبرد اهداف بزرگ خود، حمایت‌های مردمی و علاقه و محبتی است که مردم نسبت به آنها دارند. این مهر و محبت قطعاً وقتی ایجاد می‌شود که مردم احساس کنند مدیر نیز با عشق و علاقه به آنها خدمت می‌کند. مدیر باید تمام تلاش خود را برای ارتباط مناسب با زیردستان و مردم به کار ببندد. مردمی بودن یک مدیر تأثیر بالایی در جلب اعتماد زیردستان دارد. مقصود از «مردم‌دار بودن» هر نوع برخورد و رفتاری است که موجب نزدیک شدن مردم یا زیردستان با مدیر می‌شود، به گونه‌ای که انس و الفت میان آنان را زیاد می‌کند، اگرچه تألیف قلوب و پیوند نفوس کاری سخت و دشوار است.

در بحث مربوط به مدیریت، گاهی مدیریت را به مفهوم خاص «مدیریت سازمان‌ها»، که امروز در کتب مربوط به مدیریت مطرح است، گرفته‌اند و گاهی به مفهوم عام آن که شامل «رهبری و هدایت در هر سطح و برای هر مجموعه از انسان‌ها» می‌گردد.

ادامه نوشته

بررسی شبکه های اجتماعی و تأثیرات آن ها بر ابعاد مختلف زندگی

مروارید اسلامی 1

دانشجوی کارشناسی علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

شبکه های اجتماعی مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند که با اینکه عمر خیلی زیادی ندارند، توانسته

اند به خوبی در زندگی مردم جا باز کنند. مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروه های اجتماعی متفاوت در شبکه های

اجتماعی مجازی کنار هم آمده اند و از فاصله های بسیار دور در دنیای واقعی، از طریق شبکه های اجتماعی با هم ارتباط

برقرار می کنند.

شبکه های اجتماعی نقش پررنگی در دنیای امروز دارند و نمی توان آن ها را نادیده گرفت. این سایت ها بر ابعاد مختلف

زندگی فردی و اجتماعی افراد و در سطح کشورها و حتی بین الملل تاثیرگذارند و به همین دلیل در حال گسترش

هستند و در آینده نقش به مراتب بیشتر و مهم تری را در زندگی بازی خواهند کرد.

در این مقاله به بررسی شبکه های اجتماعی، تاریخچه آن ها، فیس بوک به عنوان پرمخاطب ترین شبکه اجتماعی امروز و

تاثیرات شبکه های اجتماعی در ابعاد مختلف زندگی می پردازم.

کلید واژه ها: تاثیرات، روابط اجتماعی، شبکه اجتماعی، فضای مجازی

1Bachelor Student of Social Communication

Email: [e-mail]

2

مقدمه

شبکه های اجتماعی مجازی، نسل جدیدی از وب سایت های اینترنتی هستند. در این وب سایت ها، کاربران اینترنتی

حول محور مشترکی به صورت مجازی دور یکدیگر جمع می شوند و جماعت های آنلاین را تشکیل می دهند )محمد

) مهدی مولایی، 9831 8. در واقع شبکه اجتماعی شبکه ای متشکل از افراد و گروه ها و ارتباطات بین آنهاست .

گرایش به سایت های شبکه ی اجتماعی در سراسر دنیا همچنان رو به رشد است. شبکه های اجتماعی یکی از انواع رسانه

های اجتماعی محسوب می شوند . رسانه های اجتماعی در سال های اخیر در زندگی آنلاین و آفلاین کاربران اینترنتی

ادامه نوشته

بررسی تاثیرات، چالشها و فرصت های ناشی از فضای اینترنت

 

مجید کاظمیاصل

معصومه بااوش 2

چکیده

اینترنت، از تازه ترین دستاوردهای بشر و آخرین عضو خانواده تکنولوژی است که حدود چهل سال است قدم به

زندگی انسان گذاشته و درعرصه های مختلف نقش آفرینی می کند با توجه به اینکه اینترنت ابزاری وارداتی است به

رغم جنبه های سودمند فراوان آن، می تواند بسیار آسیب زا نیز باشد. گسترش سریع اینترنت باعث شده که در سال

های اخیر تحقیقات گسترده ای در مورد اثرات و کاربردهای آن انجام شود. هدف اصلی این مقاله بررسی تاثیرات

اینترنت و آسیب شناسی آن می باشد روش این مقاله بصورت اسنادی و کتابخانه ای می باشد نتایج این مقاله نشان

می دهد علل جذب و گرایش نوجوانان و جوانان به اینترنت قابلیت های جذاب اینترنت، پرکردن اوقات فراغت، فرار از

خود و ناکامی های زندگی و عدم شکل گیری هویت مطلوب در نوجوانان می باشد. ابعاد مثبت اینترنت اطلاع رسانی

به سریع ترین، گسترده ترین و کاراترین شکل و صرفه جویی در وقت و هزینه، از طریق تجارت اینترنتی و همچنین

ابعاد منفی اینترنت استفاده ی تفریحی و غیر علمی از آن، امکان دسترسی به قبیح ترین و کثیف ترین برنامه ها و

از بین رفتن دنیای کودکی کودکان بر اثر استفاده ی بیش از حد از رایانه و اینترنت می باشد.

بیشترین تعداد کاربران اینترنت کشور در سال 931 به ترتیب در استان های تهران، اصفهان و خراسان رضوی و

کمترین تعداد کاربران اینترنت در استان های کهگیلویه و بویراحمد، ایلام و خراسان جنوبی بوده است. آلوده ترین

استان های کشور از نظر بدافزار اینترنت در شهریور 3 به ترتیب به استان های مازندران، تهران، اصفهان، بوشهرو

کردستان و پاک ترین استان های کشور بترتیب به استان های مرکزی، کهگیلویه وبویراحمد، سیستان و بلوچستان،

سمنان، چهار محال و بختیاری و آذربایجان غربی بودند.

واژگان کلیدی: اینترنت، کارکرد اینترنت ، ضریب نفوذ، استانهای آلوده

مقدمه

آسیب های اجتماعی در دنیای پیچیده امروزی از مباحث بسیار مهم در زندگی فردی، خانوادگی و جامعه بشری

می باشد. متاسفانه در حال حاضر به بخشی از زندگی مردم تبدیل شده است. شناخت و ترمیم این آسیب ها نیاز به

آموزش گسترده جامعه و خانواده دارد. آسیب ها را نمی توان فقط دزدی، انحرافات جنسی، دختران فراری، اعتیاد،

کودکان خیابانی، خشونت، خودکشی، بیکاری و طلاق نامید.

در قرن مدرنیزم و نفوذ گسترده ماهواره، اینترنت و ماشین در زندگی انسانها رها کردن اصول اخلاقی و بی توجهی به

مسائل روحانی نیز با سرعت، شرایط را برای آسیب بزرگ تری رقم می زند. این مشکل در بسیاری از خانواده ها قابل

رویت نیست و دولتها نیز با اشتغال فراوان در امور سیاسی و مسائل کلان کشور سهواً و یا عامداً در پی حل این گونه

- کارشناس ارشد جمعیت شناسی و کارشناس مسئول امور اجتماعی وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی

[e-mail]

-2 کارشناس ارشد جمعیت شناسی و رئیس گروه آسیب های اجتماعی و فضای مجازی وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی

mbaoush@ yahoo.com

ادامه نوشته

اینترنت و آسیب های اجتماعی

محمد مهدی حق پرست راد مرد ، روح اله جیردهی

[e-mail]

دانش آموخته کارشناسی ارشد منابع طبیعی_ معاون پرورشی هنرستان فنی و حرفه ای شهرستان خمام-گیلان

دانش آموخته کارشناسی ارشد روانشناسی _ مشاور هنرستان فنی وحرفه ای شهرستان خمام -گیلان

چکیده :

استفاده از اینترنت در بین نسل جدید جامعه در حال گسترش است و بخشی از زندگی افراد را تشکیل میدهد .امروزه

برای خرید ،جمعع آوری اطلاععا، ،گفت عو بعا سعایر کعاربران و بسعیاری از فعالیعت هعای دی عر از اینترنعت اسعتف اده

میشود.آن ونه که به نظرمیرسد هیچ جنبه ای از زندگی نیست که تحت تاثیر این دهکده جهانی قرار ن رفتعه باشعد . از

جمله پیامدهای منفی استفاده از اینترنت میتوان به تغییر دادن سبک زندگی به منظور صرف زمان بیشتر در اینترنعت

، بی توجهی به سلامت خود ، اجتناب از فعالیت های مهم زندگی ، کاهش روابط اجتماعی ، نادیده گعرفتن خعانواده و

دوستان ، مشکلا، مالی ناشی از هزینه های بهره بردن از اینترنت و مشکلا، تحصیلی نام برد .به عنوان یعک نتیهعه

گیری نهایی میتوان گفت که با همه فوائدی که اینترنت دارا است یکسری مشکلاتی هم به همراه دارد که اگر با دقعت

کنترل نشود خصوصا در بین نوجوانان و جوانان باعث بروز آسیب های خطرناکی میشود.

کلما، کلیدی : اینترنت ، آسیب های اجتماعی ، دهکده جهانی ،خانواده ، روابط اجتماعی

2

مقدمه :

درهزاره ی سوم، اینترنت نقش مهم و روز افزونی در زندگی نوجوانان و جوانان ایفا میکند. جاذبه اینترنت باععث شعده

تا بسیاری ازجوانان و نوجوانان به جای تعامل با همسالان و والدین،کامپیوتر را برگزینند.

این همنشینی با کامپیوتر به مرور زمان تهربه شیرین درجمع بودن را از فرد می گیرد و می توانعد منهعر بعه انعزوا و

افسردگی شود)درگاهی وهمکاران ، 6831 (. همچنین اینترنت با داشتن ویژگیهای منحصر به فرد مثل دسترسی آسعان

سهولت استفاده ،گمنامی کاربران و هزینه پایین در سالیان اخیر به یکی از عمومی تعرین رسعانه هعای جمععی جهعان

تبدیل شده است)فیاض بخش، 6831 (. .استفاده از اینترنت در بین نسل جدید جامعه در حال گسترش است و بخشعی

از زندگی افراد را تشکیل میدهد .امروزه برای خرید ، جمع آوری اطلاعا، ،گفت و با سایر کاربران و بسیاری از فعالیعت

های دی ر از اینترنت استفاده می شود.آن ونه که به نظرمیرسد هیچ جنبه ای از زندگی نیسعت کعه تحعت تعاثیر ایعن

دهکده جهانی قرار ن رفته باشد)سلیمی و همکاران، 6833 (.اینترنت پدیده ش فت قرن انقلاب مهمی در ارتباط پدیعد

آورده است ویژگی عمده ای که در اینترنت وجود دارد و در سایر رسانه ها دیده نمی شود تعامل است .اینترنت ماننعد

ادامه نوشته

اینترنت و آسیب های اجتماعی

محمد مهدی حق پرست راد مرد ، روح اله جیردهی

[e-mail]

دانش آموخته کارشناسی ارشد منابع طبیعی_ معاون پرورشی هنرستان فنی و حرفه ای شهرستان خمام-گیلان

دانش آموخته کارشناسی ارشد روانشناسی _ مشاور هنرستان فنی وحرفه ای شهرستان خمام -گیلان

چکیده :

استفاده از اینترنت در بین نسل جدید جامعه در حال گسترش است و بخشی از زندگی افراد را تشکیل میدهد .امروزه

برای خرید ،جمعع آوری اطلاععا، ،گفت عو بعا سعایر کعاربران و بسعیاری از فعالیعت هعای دی عر از اینترنعت اسعتف اده

میشود.آن ونه که به نظرمیرسد هیچ جنبه ای از زندگی نیست که تحت تاثیر این دهکده جهانی قرار ن رفتعه باشعد . از

جمله پیامدهای منفی استفاده از اینترنت میتوان به تغییر دادن سبک زندگی به منظور صرف زمان بیشتر در اینترنعت

، بی توجهی به سلامت خود ، اجتناب از فعالیت های مهم زندگی ، کاهش روابط اجتماعی ، نادیده گعرفتن خعانواده و

دوستان ، مشکلا، مالی ناشی از هزینه های بهره بردن از اینترنت و مشکلا، تحصیلی نام برد .به عنوان یعک نتیهعه

گیری نهایی میتوان گفت که با همه فوائدی که اینترنت دارا است یکسری مشکلاتی هم به همراه دارد که اگر با دقعت

کنترل نشود خصوصا در بین نوجوانان و جوانان باعث بروز آسیب های خطرناکی میشود.

کلما، کلیدی : اینترنت ، آسیب های اجتماعی ، دهکده جهانی ،خانواده ، روابط اجتماعی

2

مقدمه :

درهزاره ی سوم، اینترنت نقش مهم و روز افزونی در زندگی نوجوانان و جوانان ایفا میکند. جاذبه اینترنت باععث شعده

تا بسیاری ازجوانان و نوجوانان به جای تعامل با همسالان و والدین،کامپیوتر را برگزینند.

این همنشینی با کامپیوتر به مرور زمان تهربه شیرین درجمع بودن را از فرد می گیرد و می توانعد منهعر بعه انعزوا و

افسردگی شود)درگاهی وهمکاران ، 6831 (. همچنین اینترنت با داشتن ویژگیهای منحصر به فرد مثل دسترسی آسعان

سهولت استفاده ،گمنامی کاربران و هزینه پایین در سالیان اخیر به یکی از عمومی تعرین رسعانه هعای جمععی جهعان

تبدیل شده است)فیاض بخش، 6831 (. .استفاده از اینترنت در بین نسل جدید جامعه در حال گسترش است و بخشعی

از زندگی افراد را تشکیل میدهد .امروزه برای خرید ، جمع آوری اطلاعا، ،گفت و با سایر کاربران و بسیاری از فعالیعت

های دی ر از اینترنت استفاده می شود.آن ونه که به نظرمیرسد هیچ جنبه ای از زندگی نیسعت کعه تحعت تعاثیر ایعن

دهکده جهانی قرار ن رفته باشد)سلیمی و همکاران، 6833 (.اینترنت پدیده ش فت قرن انقلاب مهمی در ارتباط پدیعد

آورده است ویژگی عمده ای که در اینترنت وجود دارد و در سایر رسانه ها دیده نمی شود تعامل است .اینترنت ماننعد

ادامه نوشته

توجه به اصل خدا محوری

توجه به اصل خدا محوری؛ وظیفۀ دینی هر مسلمان خدامحوری یکی از بدیهی‌ترین اصول زندگی مسلمانان است و چنانچه این اصل در زندگی افراد جاری شود اعمالشان رنگ‌وبوی الهی می‌گیرد و ارزشی معنوی می‌یابد؛ اما در شرایط کنونی امروز توجه به اصل خدامحوری سخت‌تر از همیشه است و هر فرد مسلمانی باید در تمام لحظات زندگی‌ مراقب باشد تا از حدود آن خارج نشود. خدامحوری به این معناست که انسان تمام اعمال و رفتارهای خود را بر اساس آنچه خداوند برای وی تعیین فرموده، انجام دهد تا از این طریق رضایت و خشنودی پروردگار خود را فراهم کند. از جمله عواملی که می‌توانند فرد را در به‌کارگیری اصل خدامحوری یاری کنند ایمان، تواضع و اعتقاد به معاد است.
این اصل مهم تنها جنبۀ فردی ندارد بلکه تأثیر آن بر روی جامعۀ اسلامی به اندازه‌ای است که آرامش و امنیت اجتماعی به آن وابسته بوده و حریم افراد با رعایت این اصل حفظ می‌شود. اثرات اجتماعی خدامحوری هم در کسب‌وکار افراد و هم در تعاملات اجتماعی نمود می‌یابد. فردی که حضور خدا را در زندگی خود باور داشته باشد هرگز در جایگاه شغلی خود از بیت‌المال استفادۀ شخصی نمی‌کند و در ارتباط با شهروندان احترام و تواضع را بر خودخواهی و خشونت ترجیح می‌دهد و رضایت خدا را در گروی رضایت خلق خدا می‌داند. در چنین شرایطی اگر افراد اصل خودمحوری را جایگزین خدامحوری کنند، آنچه اتفاق می‌افتد چندان خوشایند نخواهد بود. هر فردی سود و منفعت خود را در اولویت قرار داده و نسبت به دستورات دینی بی‌تفاوت است. رفتار و کردار اشخاص متوجه امور دنیوی بوده و فضای جامعه دچار نوعی خودخواهی مزمن خواهد شد. بنابراین تفاوت خدامحوری با خودمحوری تا به آنجاست که مسلمانان رعایت خدامحوری را وظیفۀ دینی خود قلمداد کرده و آن را در زندگی‌ خود حاکم‌ کنند.
خدامحوری همچنین یکی از موضوعاتی است که در سلسله نشست‌های «دین، نشاط، زندگی» مورد بحث قرار می‌گیرد تا اهمیت لزوم آن به عموم زائران یادآوری شود. حجت‌الاسلام و‌ المسلمین ماندگاری خدامحوری را نقشۀ راه زندگی سالم می‌داند و بیان می‌کند: «همه‌چیز باید حول محور خدا باشد، باید در زندگی خدامحوری را جایگزین انسان‌محوری و هر چیزی که منافی با آن است را اصلاح کرد.» چنین نشست‌هایی موجب می‌شود تا افراد بتوانند تجلی این اصل را در تمام ابعاد زندگی درک کرده و خود را نسبت به رعایت آن ملزم بدانند.

ادامه نوشته

توجه به اصل خدا محوری؛ وظیفۀ دینی هر مسلمان

خدامحوری یکی از بدیهی‌ترین اصول زندگی مسلمانان است و چنانچه این اصل در زندگی افراد جاری شود اعمالشان رنگ‌وبوی الهی می‌گیرد و ارزشی معنوی می‌یابد؛ اما در شرایط کنونی امروز توجه به اصل خدامحوری سخت‌تر از همیشه است و هر فرد مسلمانی باید در تمام لحظات زندگی‌ مراقب باشد تا از حدود آن خارج نشود.

خدامحوری به این معناست که انسان تمام اعمال و رفتارهای خود را بر اساس آنچه خداوند برای وی تعیین فرموده، انجام دهد تا از این طریق رضایت و خشنودی پروردگار خود را فراهم کند. از جمله عواملی که می‌توانند فرد را در به‌کارگیری اصل خدامحوری یاری کنند ایمان، تواضع و اعتقاد به معاد است.
این اصل مهم تنها جنبۀ فردی ندارد بلکه تأثیر آن بر روی جامعۀ اسلامی به اندازه‌ای است که آرامش و امنیت اجتماعی به آن وابسته بوده و حریم افراد با رعایت این اصل حفظ می‌شود. اثرات اجتماعی خدامحوری هم در کسب‌وکار افراد و هم در تعاملات اجتماعی نمود می‌یابد. فردی که حضور خدا را در زندگی خود باور داشته باشد هرگز در جایگاه شغلی خود از بیت‌المال استفادۀ شخصی نمی‌کند و در ارتباط با شهروندان احترام و تواضع را بر خودخواهی و خشونت ترجیح می‌دهد و رضایت خدا را در گروی رضایت خلق خدا می‌داند. در چنین شرایطی اگر افراد اصل خودمحوری را جایگزین خدامحوری کنند، آنچه اتفاق می‌افتد چندان خوشایند نخواهد بود. هر فردی سود و منفعت خود را در اولویت قرار داده و نسبت به دستورات دینی بی‌تفاوت است. رفتار و کردار اشخاص متوجه امور دنیوی بوده و فضای جامعه دچار نوعی خودخواهی مزمن خواهد شد. بنابراین تفاوت خدامحوری با خودمحوری تا به آنجاست که مسلمانان رعایت خدامحوری را وظیفۀ دینی خود قلمداد کرده و آن را در زندگی‌ خود حاکم‌ کنند.
خدامحوری همچنین یکی از موضوعاتی است که در سلسله نشست‌های «دین، نشاط، زندگی» مورد بحث قرار می‌گیرد تا اهمیت لزوم آن به عموم زائران یادآوری شود. حجت‌الاسلام و‌ المسلمین ماندگاری خدامحوری را نقشۀ راه زندگی سالم می‌داند و بیان می‌کند: «همه‌چیز باید حول محور خدا باشد، باید در زندگی خدامحوری را جایگزین انسان‌محوری و هر چیزی که منافی با آن است را اصلاح کرد.» چنین نشست‌هایی موجب می‌شود تا افراد بتوانند تجلی این اصل را در تمام ابعاد زندگی درک کرده و خود را نسبت به رعایت آن ملزم بدانند.

 

ادامه نوشته

خوش خلقي

نویسنده :  مصطفي همداني
كلمات كليدي  :  خوش خلقي، خوش خويي، حسن خلق، نيكويي خلق، مكارم اخلاق، محاسن اخلاق

  خُلق عبارت است از ملکه‌ای راسخ در نفس (چه خوب و چه بد) که در مقابل عمل قرار دارد[1] و حُسن در لغت یعنی زیبایی[2] بنابراین، حُسن خلق در لغت یعنی ملکات اخلاقی زیبا و در اصطلاح دارای تعاریفی مختلف است و عمدتاً در سه تعریف قابل ارائه است:

1.      نرم‌خوئى و خوش‏سخنى و گشاده‏روئى که مرحوم نراقي، معتقد است مراد از حُسن خلق در روايات، به همين معنى است.[3]

2.      اعتدال در قوای عقلی و غضبی و شهوی که درون فرد را از انوار افاضات علوم و معارف الهی، درخشان و اعضای او را به طاعات و وظایف مشغول می‌کند و این حالت درونی با علاماتی چون معاشرت نیکو با مردم و بروز صفاتی مثل خوش‌برخوردی، محبت، راستی و ... شناخته می‌شود. بنابراین، حُسن خلق تابع استقامت تمام اعضای ظاهری و باطنی و زیبایی صورت درونی انسانی در اثر این تناسب اخلاقی است[4] و همانطور كه حسن ظاهري با زيبايي و تناسب همه‌ي اعضا محقق مي‌شود، حسن خلق كه زيبايي باطني است نيز با زيبايي همه‌ي صفات و اخلاق محقق مي‌شود.[5]

3.      فرد  همتی جز خدا نداشته باشد و جلوه‌ی الهی را مشاهده کند و دیگر جفای خلق را به آن انگیزه تحمل نماید.[6]

  به دنظر می­رسد سه تعریف فوق، همگی قابل انطباق بر روایات هستند و بلکه مراتب حسن خلق می‌باشند. توضیح این‌که تعریف اول را باید «خوش‌رویی» نامید که در مدخلی به همین قلم تدوین شده است. (¬ «خوش‌رويي») و همانطور که مرحوم نراقی فرمودند تعداد قابل توجهی از مصادیق حُسن خلق که در این مقاله ذکر شده است نیز ناظر به این معنی است.‌ معنی دوم نیز قابل انطباق بر برخی مصادیق حُسن خلق است که در ادامه ذکر خواهند شد. معنی سوم نیز مورد توجه اشاراتی لطیف از قرآن و روایات است؛ ‌همانطور که برخی بزرگان معتقدند حُسن خلقي كه سبب برتري پيامبر اكرم بر ساير انبيا شد[7]، خصوص خوشرویی نیست بلکه تخلق به اخلاق الهی و صفات عالی او در همه شئون زندگی با همه خلق است[8] كه آن حضرت بهره‌ي فراوان‌تري از آن داشته‌اند.

 

ادامه نوشته

زخم های ماهواره بر پیكر جامعه

0 با گفته های مسئولان دولتی و انتظامی کشور و کارشناسان و صاحب نظران عرصه فرهنگ، حالا دیگر نمی توان انکار کرد که خانواده های بسیاری در ایران به تماشای سریال ها و برنامه های مختلف ماهواره ای می پردازند.

اکرم میرزایی - بخش حقوق تبیان

مردم در هر جایی از سریال های ماهواره ای صحبت می کنند، غافل از اینکه این برنامه ها چه آسیب هایی دارد. با توجه به اینکه بیشتر تماشاگران برنامه های ماهواره ای نوجوانان و جوانان هستند، عجیب نیست که در آینده ای نه چندان دور، سبک زندگی رایج خانواده های این افراد، چیزی نامتناسب با فرهنگ و شئون جامعه اسلامی - ایرانی ما باشد، روندی که احتمالا باعث وقوع جرایم بسیاری در کشور خواهد شد..
- آیا تماشای برنامه های ماهواره می تواند به رشد جرایم در جامعه بینجامد؟
درباره ماهواره و جرایم مربوط به آن باید گفت كه ماهواره یك ابزار و شیء است؛ در نتیجه، فی نفسه نمی تواند ثابت کننده جرم باشد، بلكه شیوه استفاده از آن بسیار مهم است. می دانید كه در میان شبكه های مختلف ماهواره ای، شبكه های كشورهای اسلامی مانند برنامه های جمهوری اسلامی ایران، کشورهای غربی و همچنین شبكه های مبتذل نیز وجود دارند. بنابراین، ماهواره دنیای بسیار وسیعی است با برنامه های بسیار متنوع. نکته مهم این است که ما چطور از آن استفاده می كنیم. در نتیجه، استفاده از برنامه ها مهم است. همچنین باید بررسی کرد که بیننده یک برنامه چگونه از آن برنامه الگوبرداری می كند. قطعا همان قدر كه یك برنامه ممکن است در رشد جرایم مؤثر باشد، برنامه ای دیگر در كشورهای اسلامی می تواند در كاهش جرایم تاثیر بگذارد.
- چه جرایمی با رواج ماهواره در جامعه بیشتر شده اند؟
تاکنون یك پژوهش علمی و تحقیقاتی در این زمینه انجام نشده است تا میزان دقیقی از جرایم ناشی از برنامه های ماهواره ای داشته باشیم. هیچ یک از آمارهایی که منتشر می شوند، مستند و قابل اعتماد نیستند. مثلا عده ای معتقدند كه برنامه هایی كه از بعضی شبکه های خاص پخش می شود و مخاطبان بیشتری دارند، طلاق و روابط نامشروع و خارج از ازدواج را افزایش می دهند. اما بدون انجام تحقیقی دقیق و علمی واقعا نمی توانیم این ادعا را تایید یا رد کنیم. در نتیجه، آمار ها و اظهارنظرهایی را که در این زمینه منتشر می شود، نمی توان درست یا نادرست خواند.
- خانواده ها چقدر در معرض این جرایم و ناهنجاری ها هستند؟
قطعا برنامه های مضر ماهواره در روابط درون خانواده ها و رابطه فرزندان با افراد دیگر خانواده می تواند تاثیرگذار باشد. برنامه های ماهواره را از كودكان 5-6 ساله تا سالمندان می توانند مشاهده کنند. در هر حال، باید توجه کرد که بخش اعظم شخصیت انسان ها در دوران كودكی شكل می گیرد و ماهواره ها می توانند تاثیر بسیاری در شكل گیری شخصیت افراد بگذارند. در نتیجه، خانواده ها باید دقت بیشتری به كار ببرند كه حداقل اگر خودشان برنامه های ماهواره ای را تماشا می كنند، دسترسی كودكانشان را به ماهواره محدود و کنترل كنند. در بعضی از كشورها، ماهواره آزاد است، اما برای جلوگیری از دسترسی آسان كودكان به شبكه های ماهواره ای، نرم افزار یا دستگاهی روی تلویزیون ها نصب می شود كه دسترسی اطفال را به شبكه های مبتذل محدود می كند، اما چون در كشور ما استفاده از ماهواره ممنوع است، این گونه امکانات کنترلی هم وجود ندارد، اما اگر چنین امکاناتی موجود باشد، قطعا دسترسی كودكان به بعضی از شبكه ها ممنوع می شود. این روش، راهكاری مناسب برای جلوگیری از ابتذال كودكان است.

ادامه نوشته

«ذکر الهی »

«ذکر الهی » چون نسیم فرحبخش، حیات معنوی را به انسان هدیه می کند . قلب خسته و افسرده انسان با «یاد خدا» طراوت می یابد و در کشاکش مشکلات و انبوه گرفتاری ها، به یاد معشوق است که اطمینان و آرامش را برای جان ها به ارمغان می آورد .

انسانی که در هر لحظه به یاد خداوند و فقر و نیاز خویش به ذات اقدس الهی و عقاب و ثواب باشد، در درون خویش راهی برای رشد و نمو رذائل اخلاقی و ارتکاب معاصی نخواهد گذاشت و همواره درصدد رشد و تعالی خویش می باشد .

بنابراین «ذکر و یاد خدا» از مهم ترین عوامل رسیدن به قرب الهی است که انسان را از جهان ماده به عالم معنا و معنویت می رساند .

خداوند در آیه 41 و 42 سوره احزاب می فرماید:

«یا ایها الذین آمنوا اذکروا الله ذکرا کثیرا و سبحوه بکرة و اصیلا»

ای کسانی که ایمان آورده اید، خدا را بسیار یاد کنید و او را در صبحگاه و شامگاه تسبیح کنید .

مفهوم ذکر

ذکر در لغت به معنای «یاد کردن » است; خواه با زبان باشد یا با قلب یا هر دو، خواه بعد از نسیان باشد یا در ادامه ذکر، و نیز «ذکر» به معنای «حفظ شی ء» است و خلاف نسیان می باشد . ⁽¹⁾

به بیان دیگر، «ذکر» عبارت است از این که آدمی نیروی ادراک خود را متوجه «یاد شده » کند، یا به این که نام او را ببرد و یا صفات او را به زبان جاری کند و مصداق مهمتر این که در قلب به یاد او باشد . ⁽²⁾

طبق این معنا، «ذکر» معنای عامی دارد که هر چیزی را شامل می شود . اما آن چه خداوند در قرآن کریم به آن امر فرموده است: «ذکر خداوند» و «یادآوری نعمت های الهی » می باشد که در سایه آن، انسان غبار غفلت و دوری را از قلب خود بزداید و بر جان و روح خسته خویش، با باران الهی، گل های طاعت و بندگی را برویاند .

مراتب ذکر

ادامه نوشته

راه‌کارهای خوش اخلاقی در زندگی چیست؟ و اخلاق نیکو چه آثار دنیوی و اخروی دارد؟

پرسش

راه‌کارهای خوش اخلاقی در زندگی چیست؟ و خوش خلقی چه آثار دنیوی و اخروی دارد؟(لطفاً از آیات و احادیث هم استفاده کنید). اگر کتاب‌های خوبی مربوط به خوش اخلاقی که در حد فهم عموم نوشته شده باشد، معرّفی کنید.

پاسخ اجمالی

خوش اخلاق به کسی گفته می‌شود که با گشاده‌رویى، زبانی ملایم و برخوردی شاد و محبت‌آمیز با مردم روبرو می‌شود، و در هر شرایطی این توانایی را دارد که با خوش‌رویى برخورد کند.  
بعضى از مردم به طور طبیعى خوش اخلاق و خوش برخوردند و این یکى از مواهب الهى است که نصیب هر کس نمی‌شود. کسی که دارای اخلاق نیکو است، باید خدا را با تمام وجودش شکر گوید، ولى گروهى چنین نیستند، اما می‌توانند با تمرین و ممارست و به کار بستن اصولی دقیق، حسن خلق و خوش اخلاقی را در وجود خود زنده کنند و چنان در عمق جانشان نفوذ کند که طبیعت ثانویّه شود. برخی از راه‌کارهای تحصیل خوش اخلاقى و مبارزه با بداخلاقى، عبارت‌اند از: توجه به ارزش و آثار معنوی و مادی خوش اخلاقى و آثار نیک آن و همچنین زشتى بداخلاقى، تمرین و ممارست، مطالعه احوال انسان‌های خوش اخلاق و بداخلاق و پرورش عواطف انسانی.
در روایات برای خوش اخلاقی و خوش‌رویی آثاری همچون از بین بردن گناهان، زدودن کینه‌ها، جلب محبت خدا و مردم ذکر شده است.
 

پاسخ تفصیلی

معنای خوش اخلاقی
در کتاب‌های اخلاقی؛ برای حُسن خلق و خوش اخلاقی دو معنا بیان شده است:
یک. اتصاف به فضایل اخلاقی و تحصیل مجموعه کمالات و خصلت‌های پسندیده‌ای که انسان در مسیر خودسازی و پرورش نفس، خود را به آنها می‌آراید.[1]
دو. نرم‌خویى و خوش‌سخنى و گشاده‌رویى‏ با دیگران.[2] بنابراین، به کسی خوش اخلاق گفته می‌شود که با گشاده‌رویى، زبانی ملایم و برخوردی شاد و محبت‌آمیز با مردم روبرو می‌شود، و در هر شرایطی این توانایی را دارد که با خوش‌رویى برخورد کند. امام صادق(ع) در تعریف خوش اخلاقی می‌فرماید: «حُسن خلق آن است که برخوردت را نرم کنی، سخنت را پاکیزه گردانی و برادرت را با خوش‌رویی دیدار نمایی».[3]
البته خوش‌رفتاری باید به گونه‌ای باشد که وقار و متانت از دست نرود. برای رسیدن به چنین صفاتی لازم است انسان خود را به صفاتی مزیّن کند که از فرد، شخصیّتی متین و باوقار و در عین حال خوش مشرب و دوست داشتنی و محبوب بسازد؛ صفاتی مانند: تواضع

ادامه نوشته

«ذکر الهی »

«ذکر الهی » چون نسیم فرحبخش، حیات معنوی را به انسان هدیه می کند . قلب خسته و افسرده انسان با «یاد خدا» طراوت می یابد و در کشاکش مشکلات و انبوه گرفتاری ها، به یاد معشوق است که اطمینان و آرامش را برای جان ها به ارمغان می آورد .

انسانی که در هر لحظه به یاد خداوند و فقر و نیاز خویش به ذات اقدس الهی و عقاب و ثواب باشد، در درون خویش راهی برای رشد و نمو رذائل اخلاقی و ارتکاب معاصی نخواهد گذاشت و همواره درصدد رشد و تعالی خویش می باشد .

بنابراین «ذکر و یاد خدا» از مهم ترین عوامل رسیدن به قرب الهی است که انسان را از جهان ماده به عالم معنا و معنویت می رساند .

خداوند در آیه 41 و 42 سوره احزاب می فرماید:

«یا ایها الذین آمنوا اذکروا الله ذکرا کثیرا و سبحوه بکرة و اصیلا»

ای کسانی که ایمان آورده اید، خدا را بسیار یاد کنید و او را در صبحگاه و شامگاه تسبیح کنید .

مفهوم ذکر

ذکر در لغت به معنای «یاد کردن » است; خواه با زبان باشد یا با قلب یا هر دو، خواه بعد از نسیان باشد یا در ادامه ذکر، و نیز «ذکر» به معنای «حفظ شی ء» است و خلاف نسیان می باشد . ⁽¹⁾

به بیان دیگر، «ذکر» عبارت است از این که آدمی نیروی ادراک خود را متوجه «یاد شده » کند، یا به این که نام او را ببرد و یا صفات او را به زبان جاری کند و مصداق مهمتر این که در قلب به یاد او باشد . ⁽²⁾

طبق این معنا، «ذکر» معنای عامی دارد که هر چیزی را شامل می شود . اما آن چه خداوند در قرآن کریم به آن امر فرموده است: «ذکر خداوند» و «یادآوری نعمت های الهی » می باشد که در سایه آن، انسان غبار غفلت و دوری را از قلب خود بزداید و بر جان و روح خسته خویش، با باران الهی، گل های طاعت و بندگی را برویاند .

مراتب ذکر

ادامه نوشته

دلایل عقلی معاد

کلیدواژه: معاد، دلایل عقلی، دلایل فطری، دلایل قرآنی.
پرسش: دلایل عقلی و فطری معاد را به تفصیل بنویسید و به کتاب‌های مهم در این باره اشاره کنید؟
پاسخ: دلایل عقلی قرآنی معاد، عبارت‌اند از: عالم آخرت لازمه هدف‌داری دنیا، برپایی عدل و رسیدن انسان به کمال است. خدایی که بار اول انسان را خلق کرد و بذر را در زمین می‌رویاند، بر معاد انسان نیز توانا است. دلایل عقلی آن هم مانند به خاطر واحد بودن نفس هر انسانی، تغییر خصوصیات بدن مضر به معاد نیست. خیرات و کمالات عقلی، هنگام وابستگی نفس به بدن حاصل نمی‌شود، و با تحقق معاد، چنین کمالاتی به دست خواهد آمد. مرگ بدن، به خاطر توجه نفس به عالم دیگر است و این به معنای بازگشت به موطن و جایگاه ابدی است. لازمه "خلقت" انسان، انتقال او به عالمی کامل‌تر است. بازگشت نفس به مبدأ، مقتضای لفظ "معاد" است. شوق نفس به مبدأ، بیش از شوق به جسم است و بالاترین لذت آن مشاهده واقعیات است. معاد تجلیگاه بعضی اسمای الاهی مثل معید، محیی، حاشر، باعث و ... است. دلایل فطری، تمام اصول و فروع دین و از جمله معاد، فطری است. میل به جاودانگی فطری است و با معاد، محقق می‌شود. غایت انسان، لذات مادی نیست. ترس از مرگ و لوازم آن، نشانه‌ای بر فطری بودن میل به بقاست.

ادامه نوشته

دلائل اثبات معاد

 

اعتقاد به معاد ناشی از اعتقاد به نبوت پیغمبران الهی است. اگر از نظر عقلی نبوت یک پیامبر را اثبات کردیم، لازم است به محتویات دعوت او نیز ایمان بیاوریم. به این ترتیب شاید به نظر برخی، ذکر دلایل عقلی برای اثبات معاد لازم ننماید. ولی از آنجا که خود قرآن و متون دینی، به شکلی عقلی به استدلال در این زمینه پرداخته اند بسیاری از متفکران اسلامی نیز همین شیوه را در پیش گرفته اند. شهید مطهری در این زمینه چنین می فرماید:

«گرچه از آن نظر که ایمان و اعتقاد ما به قیامت از ایمان به قرآن و گفتار پیامبران سرچشمه می گیرد لزومی ندارد که درباره قیامت به ذکر برهان و استدلال بپردازیم و یا شواهد و قرائن علمی بیاوریم، ولی نظر به این که خود قرآن کریم - لااقل برای نزدیک کردن مطلب به اذهان - به ذکر یک سلسله استدلالها پرداخته است و خواسته است افکار ما از راه استدلال و به طور مستقیم هم باجریان قیامت آشنا شود، ما به طور اختصار آن استدلالها را ذکر می کنیم.» (مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج2، ص 526)

تحقق «معاد» فی نفسه یک امر محال نیست. یعنی عقلا امکان این هست که امر معاد اتفاق افتد و اگر شرایط موجود باشد و موانع مفقود، هیچ محال عقلی از وقوع معاد رخ نمی دهد. برخی امور مانند اجتماع نقیضین محال عقلی هستند و هیچگاه نمی توان تصور کرد که تحقق یابند ولی معاد این چنین نیست. بنابراین می توان ادله عقلی برای آن ذکر کرد.

 1- استدلال از طریق حکمت الهی:

مقتضای حکمت الهی این است که خلقت جهان عبث و بیهوده نباشد. جهان آخرت به عنوان مقصد نهایی این جهان مانع از عبث و بیهوده بودن خلقت می شود. یکی از آثار ایمان و اعتقاد به عالم آخرت این است که ما را از پوچ پنداری و پوچ بودن نجات می بخشد و به ما و اندیشه و هستی ما معنی می دهد. اگر معاد نباشد خلقت بیهوده و عبث خواهد بود. خداوند در قرآن می‌فرماید:

«أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَیْنَا لَا تُرْجَعُونَ» (مومنون/115)؛ «آیا چنین پنداشتید كه ما شما را به عبث و بازیچه آفریدیم و به سوی ما رجوع نخواهید كرد.»

 معاد متمّم و مكمّل خلقت است و جزیی از خلقت است كه با نبودن آن خلقت ناقص است، خداوند در قرآن می‌فرماید:

«وَ مَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَ مَا بَیْنَهُمَا لَاعِبِینَ مَا خَلَقْنَاهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّ یَوْمَ الْفَصْلِ مِیقَاتُهُمْ أَجْمَعِین» (دخان/38و40)؛ «ما آسمان‌ها و زمین و آنچه بین آنهاست به بازیچه خلق نكردیم آنها را به حق آفریدیم ولی اكثر مردم از آن آگاه نمی‌باشند همانا روز قیامت روز جدایی بین مؤمن و كافر و وعده‌گاه جمیع خلایق است.»

کلمه «حق» عبارت است از چیزی که اصل و واقعیت داشته باشد و خبر، مطابق آن واقعیت باشد. بنابراین، خبر خداوند مبنی بر این که معادی در پیش است حق بودنش به این معنا است که خلقت الهی به نحوی صورت گرفته است که جز با برگشتن موجودات به سوی او تام و کامل نمی شود. بنابراین، مقتضای تحقق وعده الهی، تحقق معاد است

2- استدلال از طریق عدل الهی:

ادامه نوشته

مردم داری در نگاه اسلام

 مفهوم «سبک زندگی» از جمله مفاهیم علوم اجتماعی و علم جامعه شناسی و مردم شناسی است که اخیراً و در دهه اخیر بسیار مورد توجه عالمان علوم اجتماعی و مدیران فرهنگی قرار گرفته است؛ سبک زندگی معنایی است که از به هم تنیدگی و پیوند و نظام وارگی و شبکه ای بودن عوامل متعددی که در شیوه های زندگی یا اقلیم های زیستن انسان تأثیر می گذارند، به وجود آمده است.

زندگی انسان را می توان به طور کلی به دو بخش اجتماعی و فردی تقسیم کرد که هر کدام آن ها دارای ابعاد و اجزای مختص خود و گاه با هم مشترک می باشد.

زندگی اجتماعی انسان بر حس غریزی اجتماعی زیستن استوار است که نوع ارتباط برقرار کردن با سایرین را از اهمیت بسیاری برخوردار می سازد. دین اسلام به عنوان آخرین و کامل ترین دین درباره زندگی اجتماعی بشر قوانین و هنجارهای دقیقی دارد که اگر درست به کار گرفته شوند خیلی از معضلات و مشکلات اخلاقی که امروز در جامعه وجود دارد درمان می شوند.

یکی از ضرورتهای اخلاق مسلمانی و معاشرت، "مردم داری" است؛ یعنی با مردم، برای مردم و شریک درد و رنج و راحت و غم دیگران بودن. همراهی، همدردی، همگامی، هم‌خونی با دیگران و هر نام دیگری که بتوان بر آن گذاشت همه دارای یک واقعیت هستند یعنی خود را خدمتگزار و غمخوار و پیوسته با دیگران دیدن و دانستن. این رمز و راز حیات اجتماعی یک مسلمان است و برای او پایگاه مردمی و برخورداری از رافت و رحمت و مودت و حمایت مردم را فراهم می آورد.

همانطور که در مثل ماهی به آب زنده است، یک مسلمان اجتماعی به حسن سلوک با دیگران برقرار است. باید دید چه چیزهایی و چگونه رفتارهایی و چه روحیاتی این زمینه و موقعیت و پایگاه را برای انسان پدید می آورد؟

وقتی هدف یک مسلمان، خدمت بیشتر به همنوعان است باید راه و رسم آن را هم بیاموزد. مردم داری یکی از این رمزها است.

نمودهای مردم داری

بدون شناخت نمودها و شاخص‌های مردم داری و این خصلت نیکو، نمی توان به رمز آن دست یافت. چه روحیه ها و خصلت هایی سبب جذب دیگران می شود؟ چه رفتارهایی باعث ضعف اخلاق و منش مسلمانی ما می شود؟ و مواردی از این دست. مولفه هایی مانند خوش خلقی، عفو و گذشت، خیرخواهی، محبت و صله رحم (رسیدگی به یکدیگر) را می توان جزو نمودهای مردم‌داری برشمرد.

اما برای تبیین دقیق‌تر موضوع به بررسی جایگاه خوش‌خلقی میان مردم می پردازیم:

خوش اخلاقی

حسن خلق کمندی است که دیگران را در دام محبت اسیر می کند. کیست که از برخورد شایسته خوشش نیاید و جذب چنین انسانی نشود. اهمیت حسن خلق که خود در کلام معصومین (ع) دارای مراتب و درجاتی است تا بدان جاست که پیامبر اسلام (ص) خود را مبعوث به اتمام مکارم اخلاق معرفی می کنند.

حسن خلق در روایات و احادیث با مشوق هایی چون افزایش طول عمر، پاک شدن از گناهان، اجر روزه، کامل شدن ایمان و حتی جهاد در راه خدا مورد تاکید قرار گرفته است.

اما در دنیای معاصرکه بشر می رود تا اخلاق را به حاشیه براند و منفعت را جایگزین آن نماید، باید دید چه رفتارهایی باعث تقویت و چه آفتهایی باعث ضعف اخلاق می شود تا با پرهیز از آنها راه را برای تقویت اخلاقی خود و در نهایت جامعه باز نگه داشت.

موید های اخلاق خوش

ادامه نوشته

مردم سالاری در بینش و منش امام علی علیه السلام

منابع مقاله: فصلنامه علوم سیاسی، شماره 11، سید مرتضی هزاوه ای؛

مقدمه

واژه مردم سالاری چندی است که در ادبیات سیاسی جامعه ما رواج یافته و مورد بحث و مداقه صاحب نظران داخلی و خارجی، محافل آکادمیک و دانشگاهی، مطبوعات و رسانه ها و احزاب و تشکل های مختلف سیاسی قرار گرفته است.از سوی دیگر، امسال به ابتکار مقام معظم رهبری به نام مبارک امیرمؤمنان علی علیه السلام مزین گشت و با این امر بستری فرهنگی - تحقیقاتی در راستای شناخت بیشتر ابعاد وجودی آن حضرت در جامعه ما فراهم آمد.با توجه به این که همه مفاهیم و کلمات بسته به فضای فرهنگی و ارزشی خاص حاکم بر جامعه، می باید مورد استفاده قرار گیرند و طبعا در جمهوری اسلامی نیز واژه هایی چون دموکراسی یا مردم سالاری، جامعه مدنی در چارچوب هنجارها و نرم های خاص جامعه مورد نظر است، و نیز با عنایت به سابقه درخشان حکومت دینی امام علی علیه السلام در مقطعی خاص در امت اسلامی که مردم سالاری به مفهوم حقیقی را تجلی می بخشید و امروز نیز بشر نیازمند چنان نظم اجتماعی بر پایه معنویت است، تصمیم گرفتم که با اشاره به دیدگاه های نظری و سیره عملی امام علی به تبیین این موضوع بپردازم. ⁽¹⁾ آنچه گرد آمده، نه در حد و اندازه عظمت آن شخصیت بی بدیل که در حد بضاعت اندک و با توجه به رعایت اختصار بوده است.

بخش اول، نقش مردم در شکل گیری حکومت دینی و نظام سیاسی

یکی از مباحث مهم در شکل گیری نظام های سیاسی و تاسیس نهادهای حکومتی مساله مشروعیت سیاسی است.منظور از مشروعیت سیاسی به طور خلاصه، عامل عقلانی توجیه اعمال قدرت سیاسی است یا به عبارت دیگر، عامل یا عنصری است که قدرت برهنه و عریان را به اقتدار مورد پذیرش مردم تبدیل می کند.در این جا قصد بحث درباره مبنای مشروعیت سیاسی در حکومت دینی و تمایز مقبولیت و مشروعیت در نظریه حکومت دینی نداریم ; اما به طور مختصر می توان گفت حکومتی مشروعیت دارد که مردم از روی رضا و رغبت اوامر حکومت کنندگان را بپذیرند.در دیدگاه اسلامی به مساله مشروعیت حکومت از دو زاویه نگاه شده است:

الف) دیدگاه دولت - امامت (دیدگاه تشیع) :

این دیدگاه خود دارای دو مرحله ظهور و غیبت است.در زمان ظهور امام، تشیع امامت را یک بحث اعتقادی در امتداد نبوت می داند و آن را جزو اصول مذهب خود و روایات ⁽³⁾ آن را عهد الهی می داند که از سوی خدا با ائمه بسته شده و مشروعیت حکومت ائمه بدین سان تنها از ناحیه خداوند است و حتی وصیت امام هم منشا مشروعیت امام بعدی نیست.البته در این دیدگاه میان مشروعیت و مقبولیت تمایز وجود دارد، یعنی حکومت ائمه که مشروعیت الهی دارد، هیچ گاه به زور بر مردم حکومت نخواهد کرد; به عبارت دیگر، با پذیرش مردم قدرت و توان اعمال می یابد ; اما در عصر غیبت بحث های فراوانی درباره مشروعیت حکومت در این دوره صورت گرفته است و ثمره آن مباحث، سه نظریه مختلف است که ذکر همه آنها از حوصله این مقاله خارج است و فقط فهرست گونه به آنها اشاره می شود:

1.نظریه ولایت نیابی:

ادامه نوشته

مردم دوستی در سنت و سیره

بررسی نوعدوستی در آموزه های عقلانی و دینی

در مقاله حاضر نویسنده به برخی آموزه های عقلی و دینی پیرامون ضرورت دوستی با مردم و نوعدوستی اشاره کرده راههای تقویت این نوعدوستی را تشریح نموده است که با هم آن را از نظر می گذرانیم.

نوع دوستی، گرایش طبیعی

شاید یکی از زیباترین اصطلاحات در ادبیات جهان، نوعدوستی باشد. نوعدوستی انگیزه همدردی با دیگران را در انسان بوجود می آورد همراهی و همدلی آنان را سبب می شود.

تاثیر این واژگان در ادبیات و گفتمان جهانی تا آن اندازه است که بسیاری از سیاستمداران جهان برای دست یابی به اهداف خود و تسلط بر افکار و قلوب جهانیان در یک جنگ نرم از آن به عنوان سلاحی کارآمد و بی هزینه بهره می گیرند؛ چرا که مسایلی چون حقوق بشر، آزادی، برابری و برادری و مانند آن که در جنگ نرم مهم ترین و کارآمدترین سلاح است، تحت مقوله نوعدوستی معنا می یابد.

به سخن دیگر، نوعدوستی و مردم دوستی در ذات انسان نهفته است و آدمی به هر دلیلی به طور طبیعی گرایش به هم نوع دارد و در جنگ هم نوع و طبیعت همواره بی توجه به نژاد، زبان، فرهنگ، دین و مذهب به یاری همنوع می شتابد.

البته شاید وجود نزاعها و درگیری ها در گوشه جهان شما را به اندیشه فروبرد که اگر خصلت و طبیعت آدمی این گونه است، چرا این همه جنگ و کشتار در جهان به وقوع می پیوندند؟ در پاسخ باید به این مطلب توجه داشت که تضاد منافع عامل بسیاری از جنگ ها و کشتارهاست. انسان ها در برابر طبیعت با هم متحد هستند؛ چون منافع ایشان این گونه اقتضا می کند که پشتیبان یک دیگر باشند، اما هر گاه دشمن غیر همنوع شکست خورد، آن خاستگاه های دیگری از این قبیل، به جنگ هم می روند بدین ترتیب هم نوع دوستی به کناری می رود و جای آن را جنگ و کشتار می گیرد.

عقل و فطرت، خاستگاه نوعدوستی

با این همه، اگر انسان ها هواهای نفسانی را به کنار نهند و به جای وسوسه های شیطانی و هواهای نفسانی، فطرت و عقل خود را معیار داوری و سنجش قرار دهند، این دو، حکم به نوعدوستی می کند و اختلافات از هر نوعی را امری ناپسند می شمارد، چرا که آن را سد راه پیشرفت فردی و جمعی بر می شمارد. به این معنا که حتی اگر شخص بخواهد به منافع بیش تری دست یابد، تحصیل آن از طریق تعاون، شدنی تر و امکان پذیرتر است؛ زیرا رقابتی که بوی خون و خشونت بدهد، هرگز به پایان نمی رسد و بار کژی است که به منزل و مقصد نرسد؛ چرا که خشونت ، زاده خشونت است و هزینه های گزافی بر شخص و جامعه تحمیل می کند و در یک حساب سرانگشتی همواره اختلاف و خشونت، موجب زیان و ضرر حتی برای طرف برنده نزاع و درگیری است. از این رو خداوند بر تعاون بر نیکی و تقوا تاکید می کند؛ چرا که این دو را عامل اساسی در رشد و پیشرفت همگانی بشر بر می شمارد که آسایش و آرامش عمومی را موجب می شود.

پیامبر گرامی (ص) درباره نقش عقل در ایجاد نوعدوستی و محبت با مردم می فرماید: راس العقل بعدالایمان، التودد الی الناس؛ ریشه و راس عقل پس از ایمان، دوستی با مردم است. (بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱، ص ۱۳۱) به این معنا که اگر بخواهیم عقل را همچون انسانی فرض کنیم، ایمان و دوستی با مردم درمقام سر آن می باشد. بنابر این، عقل هر کسی را باید با توجه به میزان ایمان و نوعدوستی وی سنجید و ارزیابی کرد. پس اگر کسی اهل ایمان نیست و یا سست ایمان است و یا کسی که نوعدوستی در وجود او ریشه ندارد و یا نوعدوستی در او سست و ضعیف می باشد، باید در عقل او شک کرد.

ادامه نوشته

نامه امام علی(ع) به مالک اشتر: ای مالک! اگر شب هنگام کسی را در حال گناه دیدی، فردا به آن چشم نگاهش م

نامه امام علی (ع) به مالک اشتر (عهدنامه مالک)

وقتی حضرت امیرالمومنین علی (ع) ، مالک اشتر نخعی از یاران خود را به امارت مصر منصوب نمود، به او فرمانی در قالب یک نامه نوشت. این نامه بی تردید از مهمترین اسناد سیاسی حقوق اسلامی و خصوصا شعبه شیعی آن است.

این نامه به روشنی نشان می دهد رویکرد مترقی امام علی (ع) به مساله حکومت را در عصر جاهلیت عرب و در دوران حکومت های الیگارشی. در این نامه که به نوعی به قانون اساسی اسلامی ایشان می ماند ویژگی های حکومت اسلامی، حاکم اسلامی، حقوق شهروندان، رابطه دولت با شهروند و … بیان شده است. توصیه به علاقه مندان، خصوصا دانشجویان و دوستداران مباحث حقوق، آنرا با دقت کامل مطالعه کنند. این ترجمه از ترجمه نهج البلاغه انجام شده توسط دکتر آیتی می باشد.

توضیح سید رضی (قدس سره) مولف نهج البلاغه: این فرمان را برای مالک اشتر نخعی نوشت، هنگامی که او را امارت مصر و توابع آن داد.در آن‌هنگام که کار بر محمد بن ابی بکر آشفته شده بود.این فرمان از پرمحتواترین فرمانهاست و از دیگرنامه‌های او محاسن بیشتری در بردارد.

متن نامه
به نام خداوند بخشاینده مهربان ‌این فرمانی است از بنده خدا، علی امیر المؤمنین، به مالک بن حارث اشترنخعی در پیمانی که با او می‌نهد، هنگامی که او را فرمانروایی مصر داد تا خراج آنجا را گرد آورد و با دشمنانش پیکار کند و کار مردمش را به صلاح آورد و شهرهایش را آباد سازد.

او را به ترس از خدا و برگزیدن طاعت او بر دیگر کارها و پیروی از هر چه درکتاب خود بدان فرمان داده، از واجبات و سنتهایی که کس به سعادت نرسد مگر به پیروی از آنها، و به شقاوت نیفتد، مگر به انکار آنها و ضایع گذاشتن آنها. و باید که خدای سبحان را یاری نماید به دل و دست و زبان خود، که خدای جل اسمه، یاری‌کردن هر کس را که یاریش کند و عزیز داشتن هر کس را که عزیزش دارد بر عهده گرفته‌است. و او را فرمان می‌دهد که زمام نفس خویش در برابر شهوتها به دست گیرد و ازسرکشی هایش باز دارد، زیرا نفس همواره به بدی فرمان دهد، مگر آنکه خداوند رحمت آورد.

ای مالک، بدان که تو را به بلادی فرستاده‌ام که پیش از تو دولتها دیده، برخی دادگر و برخی ستمگر. و مردم در کارهای تو به همان چشم می‌نگرند که تو درکارهای والیان پیش از خود می‌نگری و درباره تو همان گویند که تو درباره آنها می‌گویی و نیکوکاران را از آنچه خداوند درباره آنها بر زبان مردم جاری ساخته، توان شناخت.

باید بهترین اندوخته‌ها در نزد تو، اندوخته کار نیک باشد. پس زمام هواهای نفس خویش فروگیر و بر نفس خود، در آنچه برای او روا نیست، بخل بورز که بخل ورزیدن بر نفس، انصاف دادن است در آنچه دوست دارد یا ناخوش می‌شمارد.مهربانی به رعیت و دوست داشتن آنها و لطف در حق ایشان را شعار دل خود ساز. چونان حیوانی درنده مباش که خوردنشان را غنیمت‌شماری، زیراآنان دو گروهند یا همکیشان تو هستند یا همانندان تو در آفرینش.

ادامه نوشته

طریقت بندگی در کلام امام حسن مجتبی(ع)

 مصطفی کریمی
  عبودیت مهم‌ترین هدف آفرینش انسان است. خداوند انسان را آفرید تا از طریق عبادت، او را در مقام خلافت قرار دهد. اما اینکه چگونه بندگی و عبادت کنیم تا این هدف برآورده شود، مسئله‌ای است که در آموزه‌های دینی تبیین شده است. پیامبران و امامان(ع) به عنوان رسولان الهی بر آن هستند تا این راه را به خوبی تشریح کنند و هرگونه شک و تردید و شبهه‌ای را بزدایند. بنابراین مراجعه به آموزه‌های آنان برای شناخت بهترین و کامل‌ترین طریقت بندگی ضروری است. نویسنده در مطلب زیر به سراغ آموزه‌های کلامی امام حسن مجتبی(ع) سرور جوانان بهشت رفته تا طریقت بندگی را از زبان ایشان واکاوی کند.
***
طریقت بندگی چیست؟ این پرسشی است که پاسخ آن را هر قلب سلیم و فطرت سالم می‌داند و اصولاً ذات انسان به طور طبیعی گرایش به بندگی و عبودیت دارد؛ هر چند که گاه به علل درونی و بیرونی در مصداق اشتباه می‌کند.
اما اینکه بهترین طریقت بندگی و کامل‌ترین و آسان‌ترین آن چیست، پاسخ آن را می‌توان در کتب آسمانی بویژه آموزه‌های قرآن جست که کتاب الهی بدون هیچ‌گونه تحریف و تغییر است.
این آموزه‌ها در حقیقت در مقام تبیین بهترین و نیکوترین شیوه بندگی است. مجموعه‌ای که از آن به دین اسلام یاد می‌شود، بر آن است تا در قالب شریعت، افکار و رفتار انسانی را شکل دهد تا به آسان‌ترین و کامل‌ترین شیوه، عبادت الهی را بجا آورد و بندگی را به تمام حقیقت آن داشته باشد.
از آنجا که این مجموعه، بسیار بزرگ و پرحجم است، اگر بخواهیم بندگی را در یک کلمه خلاصه کنیم، می‌توان آن را در انجام واجبات و ترک محرمات دانست. البته ترک محرمات الهی به یک معنا بیانگر انجام واجبات نیز است؛ زیرا ترک واجب حرام است. پس وقتی می‌گوئیم که محارم الهی را ترک کنید، یعنی به واجبات الهی نیز گردن بنهید. از این‌رو می‌توان گفت که انسان برای رسیدن به مفهوم و حقیقت عبادت و عبودیت می‌بایست از محارم الهی اجتناب کند. برهمین اساس امام حسن مجتبی(ع) در بیان اینکه چگونه می‌توان به مقام بندگی رسید و مصداق عابد شد، فرموده است: یا ابن آدم! عف عن محارم الله تکن عابدا؛ ای فرزند آدم! نسبت به محرمات الهی عفیف و پاکدامن باش تا عابد و بنده خدا باشی. (بحارالأنوار، ج78، ص112، س8)
تأثیر زمان و مکان
 در اعمال عبادی

ادامه نوشته

شب قدر؛ شب امضای مقدرات

  محمد رضا پازوکی  
  در مطلب حاضر نویسنده با بررسی برخی آیات قرآن مربوط به شب قدر، به واکاوی اهمیت و فضیلت این شب در تعیین سرنوشت انسان پرداخته است.
***
شب قدر، زمانی که برای انزال دفعی قرآن و تقدیر امور
واژه قدر به معنای ارزش، ارزیابی، تخمین، توانایی، تدبیر و مانند آنها است. بر اساس آموزه‌های قرآن، شب‌قدر زمانی برای تقدیر مقدرات امور هستی است. خداوند درباره اهمیت شب قدر می‌فرماید: والکتاب‌ المبین انا انزلنا فی لیلهًْ مبارکهًْ انا کنا منذرین فیها یفرق کل امر حکیم؛ سوگند به کتاب روشنگر که ما آن را در شبی فرخنده نازل کردیم؛ زیرا که ما هشدار دهنده بودیم. در آن شب هرگونه کاری به نحوی استوار فیصله می‌یابد. (دخان، آیات 2 تا 4)
از این آیات چند مطلب به دست می‌آید: 1. قرآن به عنوان یک کتاب روشنگر، در شبی مبارک برای انذار مردم، یک باره انزال یافته است؛ 2. در این شب هر امری دارای حکمت، از هم جدا می‌شود؛ 3. این تفکیک در مقام امری است نه خلقی؛ 4. بر اساس حکمت الهی و اهداف آفرینش این تفریق انجام می‌شود؛ 5. تفریق پس از مقام جمع انجام می‌گیرد.
از نظر قرآن، این شب مبارک همان‌ شب قدر است. خداوند در آیه 1 سوره قدر می‌فرماید: انا انزلناه فی لیله القدر؛ ما در شب قدرش نازل کردیم. البته آنچه در شب قدر نازل شده، می‌تواند حقیقت محمدی(ص) نیز باشد؛ به این معنا که تکوین و تدوین با هم از نظر زمانی در یک شب نازل شده باشد. با این همه با توجه به آیه 3 سوره دخان می‌توان احتمال قوی داد که مراد همان انزال دفعی و یکباره قرآن است.
خداوند در آیه 185 سوره بقره درباره نزول قرآن در ماه رمضان می‌فرماید: ماه رمضان [همان ماه] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است، کتابی که مردم را راهبر و متضمن دلایل آشکار هدایت و میزان تشخیص حق از باطل است. پس هرکس از شما این ماه را درک کند باید آن را روزه بدارد.
با توجه به آیات می‌توان گفت قدر در ماه رمضان است. در این شب دست کم دو اتفاق مهم رخ داده و می‌دهد: 1 انزال دفعی قرآن بر قلب مبارک پیامبر(ص)؛ 2. تفریق امور هستی.
حال سوال این است که مراد از تفریق امر حکیم یعنی چه؟
علامه طباطبایی می‌نویسد: از ظاهر لفظ آیه چنین برمی‌آید که شب مزبور یکی از شب‌هایی است که در روز زمین دور می‌زند از ظاهر جمله «فیها یفرق کل امر حکیم» با در نظر داشتن اینکه صیغه مضارع (یفرق) استمرار را می‌ساند، فهمیده می‌شود که شب مزبور همواره در روی کره زمین تکرار می‌شود و از ظاهر جمله «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن» چنین برمی‌آید که مادامی که ماه رمضان در کره زمین تکرار می‌شود، آن شب نیز تکرار می‌شود، پس نتیجه می‌گیریم که شب مزبور همه ساله تکرار می‌شود و در هر سال قمری در ماه رمضان همان سال یکبار تکرار می‌گردد. (المیزان، ذیل آیه 4 سوره دخان)
امین الاسلام طبرسی می‌نویسد: در این شب سرنوشت‌ساز و مبارک است که آفریدگار هستی نعمت‌های خود را از شب قدر این سال تا شب قدر سال آینده میان بندگانش تقسیم می‌کند و سرنوشت هرکسی را مقرر می‌دارد؛ به همین جهت در همه طول سال برکت آن شب در جهان امتداد دارد و به این دلیل شب مبارک عنوان یافته است. (مجمع البیان، ذیل آیه 4سوره دخان)

ادامه نوشته

هشدارهاي علوي به حارث همداني

نويسنده: حجه الاسلام ابوالقاسم يعقوبي
امام علي (ع) در بخش نامه هاي نهج البلاغه (1) به "حارث همداني "رهنمودها و هشدارهايي داده است که براي هميشه و همگان در طول تاريخ سودمند و آگاهي بخش و عبرت آموز است اين نامه را در دو محور هدايت ها و هشدارها به اندازه مجال شرح خواهيم داد، لکن پيش از آن لازم است درنگي در شخصيت حارث همداني داشته باشيم.

حارث همداني
 حارث، از خواص شيعيان اميرالمؤمنين (ع) بود. او يار وفادار و فداکار و از فقها و دانشمندان زمانش، برترين بود (انه کان افقه الناس) در سال 65 هجري از دنيا رفت.
از برخي روايات چنين به دست مي آيد که وي به گونه اي ويژه مورد توجه و علاقه امام بود و امام به ميهماني او مي رفت از اين رو نوشته اند: روزي حارث از امام خواست که براي غذا به خانه او برود حضرت قبول کرد، ولي به اين شرط که خود را به زحمت نيفکند، به هنگام خوردن غذا تکه نان هايي که در سفره بود به خدمت امام آورد، اميرمؤمنان (ع) مشغول خوردن شد، حارث گفت: من پول هم دارم – و آنها را نشان داد، اگر اجازه بفرماييد چيزي بخرم و بياورم – امام فرمود: "هذه مما في بيتک "اين از چيزهايي است که در خانه داري و بايد براي ميهمان آورده شود (اشاره به اين که اگر من گفتم از آنچه در خانه است بياور و اضافه نه، به اين معني است که نبايد قرض کرد، نه اين که فقط از خوراکي ها هر چه داخل خانه هست بياوري از پولها براي ميهمان مصرف نشود. "(2)
اين علاقه دو سويه بود، هم امام به حارث علاقمند بود و هم حارث از شيفتگان مکتب علوي بود و در اين راه سر از پا نمي شناخت و از پرچمداران دفاع از جريان ولايت علوي و اسلام ناب بشمار مي رفت. حارث مي گويد:
"نيمه روزي به خدمت اميرم

ادامه نوشته

نامه امام علی ع به حارث همدانی

: محمدصادق رضائی

نهج البلاغة-ترجمه دشتى  ص: 613

ترجمه نامه 69

(نامه به حارث همدانى)

اخلاق كارگزاران حكومتى‏

به ریسمان قرآن چنگ زن، و از آن نصیحت پذیر، حلالش را حلال، و حرامش را حرام بشمار ، و حقّى را كه در زندگى گذشتگان بود تصدیق كن، و از حوادث گذشته تاریخ، براى آینده عبرت گیر، كه حوادث روزگار با یكدیگر همانند بوده، و پایان دنیا به آغازش مى‏پیوندد، و همه آن رفتنى است.

نام خدا را بزرگ دار، و جز به حق سخنى بر زبان نیاور، مرگ و جهان پس از مرگ را فراوان به یاد آور، هرگز آرزوى مرگ مكن جز آن كه بدانى از نجات یافتگانى، از كارى كه تو را خشنود، و عموم مسلمانان را ناخوشایند است بپرهیز، از هر كار پنهانى كه در آشكار شدنش شرم دارى پرهیز كن، از هر كارى كه از كننده آن پرسش كنند، نپذیرد یا عذر خواهى كند، دورى كن، آبروى خود را آماج تیر گفتار دیگران قرار نده، و هر چه شنیدى باز گو مكن، كه نشانه دروغگویى است، و هر خبرى را دروغ مپندار، كه نشانه نادانى است.

خشم را فرو نشان، و به هنگام قدرت ببخش، و به هنگام خشم فروتن باش، و در حكومت مدارا كن تا آینده خوبى داشته باشى، نعمت‏هایى كه خدا به تو بخشیده نیكو دار، و نعمت‏هایى كه در اختیار دارى تباه مكن، و چنان باش كه خدا آثار نعمت‏هاى خود را در تو آشكارا بنگرد.

اوصاف مؤمنان‏

و بدان، بهترین مؤمنان، آن بود كه جان و خاندان و مال خود را در راه خدا پیشاپیش تقدیم كند، چه آن را كه پیش فرستى براى تو اندوخته گردد، و آنچه را كه باقى گذارى سودش به دیگران مى‏رسد.

از دوستى با بى‏خردان و خلافكاران بپرهیز، زیرا هر كس را از آن كه دوست اوست مى‏شناسند، و در شهرهاى بزرگ سكونت كن زیرا مركز اجتماع مسلمانان است، و از جاهایى كه مردم آن از یاد خدا غافلند، و به یكدیگر ستم روا مى‏دارند، و بر اطاعت از خدا به یكدیگر كمك نمى‏كنند، بپرهیز.

در چیزى اندیشه كن كه یارى‏ات دهد، از نشستن در گذرگاههاى عمومى، و بازار، پرهیز كن كه جاى حاضر شدن شیطان، و بر انگیخته شدن فتنه‏هاست، و به افراد پایین‏تر از خود توجه داشته باش، كه راه شكر گزارى تو در برترى است. در روز جمعه پیش از نماز مسافرت مكن،

جز براى جهاد در راه خدا، و یا كارى كه از انجام آن ناچارى. در همه كارهایت خدا را اطاعت كن، كه اطاعت خدا از همه چیز برتر است.

روش به كار گیرى نفس در خوبى‏ها

نفس خود را در واداشتن به عبادت فریب ده، و با آن مدارا كن، و به زور و اكراه بر چیزى مجبورش نساز، و در وقت فراغت و نشاط به كارش گیر، جز در آنچه كه بر تو واجب است، و باید آن را در وقت خاص خودش به جا آورى. بپرهیز از آن كه مرگ تو فرا رسد در حالى كه از پروردگارت گریزان، و در دنیاپرستى غرق باشى. از همنشینى با فاسقان بپرهیز كه شر به شر مى‏پیوندد، خدا را گرامى دار، و دوستان خدا را دوست شمار، و از خشم بپرهیز كه لشگر بزرگ شیطان است. با درود.

ادامه نوشته

مومن هوشیار و بهره‌مندی از لحظه‌های عمر

 عباس کرملو

 انسان تقریبا هیچ دارایی جز لحظه‌های عمر ندارد؛ زیرا هر چیز دیگری ملک انسان نیست، بلکه ملک الهی و بخشایش الهی است تا از آن بهره‌مند شود. پس همه چیز به شکل ودیعه در اختیار آدمی قرار گرفته تا بتواند از لحظه‌های زندگی خود در دنیا بدرستی استفاده کند. به نظر می‌رسد که مومنان در بهره‌مندی گوی سبقت را از همگان ربوده‌اند، از این رو خداوند آنان را رستگاران و پیروزان میدان زندگی دانسته حال سؤال این است که آنان چگونه و بر اساس چه افکار و عقاید و رفتاری این‌گونه خوشبخت و سعادتمند هستند؟
در مقاله حاضر ضمن پاسخگویی به این سؤال از زبان قرآن به ضرورتهای بهره‌گیری حداکثری از فرصت عمر اشاره شده است.
***
انسان، مالک حقیقی نیست
از نظر آموزه‌های قرآنی، مالکیت، شأنی از شئون خالقیت است؛ یعنی از آنجا که خدا، خالق و رب همه اشیا است، مالک آنان نیز به شمار می‌رود؛ به همین سبب این مالکیت، مطلق بوده همه تصرفات در چیزی را شامل می‌شود. (مکارم‌شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج 17، ص 436، 27، ص 449) از آیاتی که رابطه «خالقیت» و «مالکیت» را ترسیم می‌کند، آیات 25 و 26 سوره زمر است.
خداوند می‌فرماید: الله خالق کل شیء و هو علی کل شیء وکیل له مقالید السموت و الارض و الذین کفرو بایات‌الله اولئک هم الخاسرون؛ خداوند، خالق همه چیز و ناظر بر همه اشیاء است. کلیدهای آسمان و زمین از آن او است و کسانی که به آیات خداوند کافر شدند، زیانکارند.
مقالید به معنای کلید و به گفته لغت‌شناسان اصل آن از کلید فارسی گرفته شده است. این تعبیر، به طور معمول کنایه از مالکیت یا سلطه بر چیزی است؛ چنانکه می‌گوئیم: کلید این کار به دست فلان است؛ پس آیه پیش گفته می‌تواند هم اشاره به توحید مالکیت خداوند و هم توحید تدبیر و ربوبیت و حاکمیت او بر عالم هستی باشد. (مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج 19، ص 523 و ج 24، ص 315)
بر همین اساس خداوند، انسان را مالک نفس خودش نیز نمی‌شناسد، بلکه این خداوند است که مالک نفس انسان است و هرگونه تصرف عدوانی بیرون از حدود و خطوط قرمز از سوی انسان در نفس خودش به معنای ظلم تلقی می‌شود؛ زیرا همواره ظالم غیر از مظلوم است، برخلاف علم و عالم و معلوم که می‌تواند متحد باشد، مانند علم انسان به وجود خود که از علوم حضوری است.
بر این اساس، وقتی قرآن از ظلم به نفس خود سخن می‌گوید، مراد تصرف ظالم در مظلومی است که غیر از ظالم است. خداوند می‌فرماید: و ما ظلمهم الله ولکن انفسهم یظلمون؛ خدا به آنان ظلم نکرد ولی آنان به نفس‌هایشان ظلم کردند. (آل‌عمران، آیه 117؛ و نیز اعراف،‌آیات 160 و 177؛ توبه، آیه 70؛ نحل، آیه 33)
آیات بسیاری بر مالکیت حقیقی خداوند به عنوان  آفریدگار بر همه مخلوقات در عالم تکوین دلالت می‌کند. (بقره، آیات 255 و 107؛ آل‌عمران، آیه 26؛ نساء، آیه 53؛ مائده، آیات ‍17 و 18 و 40 و 120)

ادامه نوشته

نگاهی به فضیلت شب‌های قدر و عدالت محوری حضرت علی‌(ع)(بخش نخست)

دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند

کنج خلوت حریم یار بهترین گوشه دنیاست که سنگ‌هایمان را با خودمان و دلمان وابکنیم.
به قول لسان‌الغیب(علیه رحمه) از خود بپرسیم: کاروان رفت و تو در خواب و بیابان در پیش/ کی روی ، ره ز که پرسی، چه کنی، چون باشی؟
باید در شب‌های روشن قدر برای چگونه رفتن و به کجا رفتن؟ پاسخ‌های روشن و روراستی بیابیم. نکند کاروان رمضان امسال نیز از پیش رویمان بگذرد و ما همچنان در خواب غفلت به سر ببریم؟!
دل مؤمن به غنچه می‌ماند. غنچه در ابتدا سفت و محکم مانند سنگ است، اما بعدا که می‌شکفد و باز می‌شود چقدر این برگ‌ها لطافت و عطر دل‌انگیز دارند! چیزی که غنچه دل مومن را می‌گشاید، ترک معصیت و توبه در شب‌های قدر است. دل مومن که روشن شد، شکوفا شد، خندید، عطرش تمام وجودش را می‌گیرد. آن وقت است که روزه و عباداتش مقبول افتاده و روحش همچون  پرنده‌ای آزاد گشته است.
شب قدر فرصتی است زرین و طلایی برای شست‌وشوی آینه دل. این شب بهترین فرصت است تا خوبی‌ها را جایگزین بدی‌ها، صلح و صفا را جایگزین اختلاف و تفرقه، احسان و نیکی را جایگزین ظلم و ستم، احسان به والدین را جایگزین عاق والدین و صله رحم را جایگزین قطع رحم کنیم. نیکو و شایسته است با صدقات قدمی در جهت آبادانی خانه آخرت برداریم و با اعمال نیک و خیر، ثواب دو چندان ببریم.
در شب قدرکه شب‌زنده‌داری می‌کنیم، خداوند نام ما را در گروه نیک‌بختان ثبت می‌کند و آتش جهنم را برما حرام می‌سازد. آیا توفیقی بالاتر از این هست که آتش جهنم بر ما حرام شود و به خدا نزدیک‌تر شویم؟
دعاهای شب‌های رمضان مجموعه‌ای است روشنی‌بخش که با تکرار تلاوت آنها، آموزش‌های آنها به صورت هدف‌هایی برای ما در می‌آیند. پس هنگام خواندن این ادعیه شایسته و بهتر است مفهوم آنها را نیز همواره مدنظر داشته باشیم و با تلاش و کوشش به سوی این هدف‌های مطرح‌شده در دعاها گام برداریم.

 

ادامه نوشته