تاثیر فضای مجازی بر بنیان‌‌ های خانواده ایرانی

امروزه خانواده ایرانی در سبد فرهنگی خود مواجه با شبکه‌های ماهواره‌ای، فضای مجازی، رسانه‌های مدرن و ... است که هر کدام به نوبه خود بخشی از فرآیند تأثیرگذاری در خانواده را هدف گرفته‌اند. بعضی از شبکه‌های مجازی که به طور تخصصی تمام تمرکز خود را بر مقوله خانواده نهاده است و پیام مشترک برنامه‌های این شبکه‌ها عبارتند از:"ترویج خانواده‌های بی‌سامان ولجام گسیخته در مقابل ساختار خانواده، عادی جلوه‌دادن روابط جنسی دختر و پسر پیش از ازدواج، ترویج فرهنگ هم‌باشی پیامدهایی را بر روی رفتارهای فرهنگی و اجتماعی  خانواده ایرانی دارند که در این نوشتار به بررسی آثار و پیامدهای آن می‌پردازد.
بیان مسئله:
گسترش تاثیرات  فضای مجازی در حوزه خانواده و رابطه فرزندان و والدین نیز تغییراتی بوجود آورده است که از جمله آن به کاهش نقش خانواده به عنوان مرجع، خشونت های اجتماعی،  بی تفاوتی های اجتماعی و فرهنگی کاهش ارتباط والدین با فرزند، از بین رفتن حریم بین فرزندان و والدین را می‌توان نام برد. بسيج افکار و جلب مشارکت عمومی از کارکردهای رسانه ای است و مختص به جامعه ایرانی نيست، خبر دست به دست می چرخد و بازنشر می شود و در رسانه های دوسويه و تعاملی که افراد فارغ از مجاورت مکانی و زمانی با يکديگر در تماس اند  افکار به سرعت يکدست شده و اقليت مخالف به استناد تئوری مارپيچ سکوت، به انزوا می رود پس جنس هر واکنش نسبت به" بيماری يک شخصيت مشهور" ،"قتل دختر خویی"، " مرگ سربازان " و" قتل محیط بان "و .....يکی است؛ ليکن نکته اينجاست که واکنش ها اغلب در اين فضا ناپخته است و نه دولتها به واسطه کم تجربگی رويارويی با اثرات استفاده از شبکه ها اجتماعی هنوز قدرت اعمال واکنش موثر دارند و نه عوام توان کنترل هيجانات خود ! اين تغييرات رفتاری ناشی از تحولات فناوری به مرور اصلاح شده و در چهارچوب عرف و هنجار فرم می گيرند؛ که آثار مخرب آن بر هویت و خانواده پايه بنيادين اجتماع و سلول سازنده زندگي انسان و خشت بنا و كانون اصلي حفظ سنت ها، هنجارها و ارزش هاي اجتماعی است. . پیامدهای مواجهه مخاطبان ایرانی با اخبار و رویدادهای فضای مجازی دغدغه‌های بسیاری را برای جامعه کار‌شناسی ایجاد کرده است.
ارزش هاي اجتماعي از اساسي ترين عناصر يك نظام اجتماعي هستند كه از طريق كنترل و هدايت آن ها مي توان جامعه را به زوال و يا به تعالي كشاند. بنابراين خانواده ها و مسئولين بايد خيلي راغب باشند كه بدانند، چه عواملي موجب پيدايش ارزش ها در يك جامعه مي شوند و چگونه مي توان اين ارزش ها را تغيير داد. اهميت ارزش در آن نهفته است كه پايه ارزيابي ما را از پديده هاي اطرافمان، از خودمان از نزديكان و از ديگر انسان ها و از جامعه تشكيل مي دهند و در واقع رفتار ما را نسبت به آن ها تنظيم مي كنند.با ورود تكنولوژي و وسايل ارتباط جمعي در خانواده ها، ارزش هاي اجتماعي خانواده ها تحت تأثير قرار گرفته و موجب شده تا شاهد تغييراتي در رفتار و گفتمان نسل جوان و خانواده ایرانی باشيم.
فضای مجازی عامل بنیادین در شکل گیری هویت های اجتماعی تعاملات انسانی است. در واقع فرد هنگامی که به تعامل با فرد دیگری می پردازد هویت خویشتن را به عنوان یک عضو جامعه پیدا می کند. هویت در بستر تعاملات اجتماعی تعریف می شود. ظهور فناوری های نوین ارتباطی دگرگونی بنیادینی را در معاملات و ارتباطات انسانی ایجاد کرده است. کاستلز معتقد است از آنجا که انتقال و جریان فرهنگ از طریق ارتباطات صورت می گیرد، حوزه فرهنگ که نظام هایی از عقاید و رفتارها را شامل می شود، با ظهور تکنولوژی جدید دستخوش دگرگونی های بنیادین می شود. ورود فناوری های ارتباطی، دگرگونی بنیادینی را در ساختار مناسبات و ارتباطات انسانی ایجاد کرده است. پی آمد این امر شکل گیری نوع جدید از تعاملات انسانی است که ضمن تمایز از الگوهای ارتباطی مرسوم در رسانه های ارتباط جمعی عملاً فرصت های نوینی را در جهت تجلی خود و هویت، به وجود آورده است. در همین ارتباط بل معتقد است جهان مجازی و امکان برقراری ارتباطات همزمان و بی شمار، منشاء ظهور فرهنگ های آنی و به دنبال آن ظهور هویت های خلق الساعه شده است که در دوره محدودی شکل می گیرد و با ظهور هویت های جدید به سرعت از بین می روند.
ویژگی های ارتباطات الکترونیکی حاکم بر فضای مجازی شرایطی متفاوت از روابط حقیقی و رو در رو را برای کاربران آن فراهم می کند. سرعت عمل، ناشناس ماندن و سیال بودن می تواند فضای یکسان و مشابهی را فارغ از الزامات ساختی (جنسیتی، طبقاتی، قومی، نژادی و مکانی) فراهم سازد که مستعد تجارب متفاوتی برای کاربران آن است. تعاملات آزمایشی، کنجکاوانه و یا با نیت افزایش ظرفیت شناختی، کاربران اینترنتی را با ذهنیت و گرایش جدیدی تجهیز می کند که می تواند رفتار وتعاملات آن ها در دنیای حقیقی را به چالش کشانده و تغییراتی را هر چند جزئی در میدان عمل اجتماعی آن ها فراهم سازد.
 هویت در اجتماعات مجازی جامعه اطلاعاتی در مسیر فراملیتی شدن حرکت می کند. در واقع ارتباطی که با اتکا به وسایل ارتباطی و اطلاعاتی جدید شکل می گیرد، چشم اندازی ازفهم و درک جدیدی از ذهنیت را آشکار می سازد که در صورت بندی های گفتار و عملکرد که به لحاظ تاریخی محسوس اند، جان می گیرد. هویت ملّی در جامعه اطلاعاتی به دلیل ظهور اجتماعات مجازی به شدت تهدید می شود، اجتماعات مجازی تهدیدی برای اجتماعات واقعی است. چنانکه نسبت به آن بی تفاوت شود  آثار مخربی را بر نهاد فرهنگ و خانواده برای جامعه ایرانی خواهد داشت. به نظر می رسد اساسی ترین ضف در این حوزه، عدم آموزش و نبود برنامه ای هدفمند در این مورد است؛ یعنی بهتر است به جای منع کاربران یا خانواده ها از فناوری جدید، آنها را آموزش بدهیم. تا به طریق استفاده درست از این ابزار را در جهان کنونی برای جامعه ایرانی-اسلامی را نهادینه کنیم.