آموزش و خانواده

1

اینترنت و آسیب های اجتماعی

محمد مهدی حق پرست راد مرد ، روح اله جیردهی

Haghparast_radmard@yahoo.com

دانش آموخته کارشناسی ارشد منابع طبیعی_ معاون پرورشی هنرستان فنی و حرفه ای شهرستان خمام-گیلان

دانش آموخته کارشناسی ارشد روانشناسی _ مشاور هنرستان فنی وحرفه ای شهرستان خمام -گیلان

چکیده :

استفاده از اینترنت در بین نسل جدید جامعه در حال گسترش است و بخشی از زندگی افراد را تشکیل میدهد .امروزه

برای خرید ،جمعع آوری اطلاععا، ،گفت عو بعا سعایر کعاربران و بسعیاری از فعالیعت هعای دی عر از اینترنعت اسعتف اده

میشود.آن ونه که به نظرمیرسد هیچ جنبه ای از زندگی نیست که تحت تاثیر این دهکده جهانی قرار ن رفتعه باشعد . از

جمله پیامدهای منفی استفاده از اینترنت میتوان به تغییر دادن سبک زندگی به منظور صرف زمان بیشتر در اینترنعت

، بی توجهی به سلامت خود ، اجتناب از فعالیت های مهم زندگی ، کاهش روابط اجتماعی ، نادیده گعرفتن خعانواده و

دوستان ، مشکلا، مالی ناشی از هزینه های بهره بردن از اینترنت و مشکلا، تحصیلی نام برد .به عنوان یعک نتیهعه

گیری نهایی میتوان گفت که با همه فوائدی که اینترنت دارا است یکسری مشکلاتی هم به همراه دارد که اگر با دقعت

کنترل نشود خصوصا در بین نوجوانان و جوانان باعث بروز آسیب های خطرناکی میشود.

کلما، کلیدی : اینترنت ، آسیب های اجتماعی ، دهکده جهانی ،خانواده ، روابط اجتماعی

2

مقدمه :

درهزاره ی سوم، اینترنت نقش مهم و روز افزونی در زندگی نوجوانان و جوانان ایفا میکند. جاذبه اینترنت باععث شعده

تا بسیاری ازجوانان و نوجوانان به جای تعامل با همسالان و والدین،کامپیوتر را برگزینند.

این همنشینی با کامپیوتر به مرور زمان تهربه شیرین درجمع بودن را از فرد می گیرد و می توانعد منهعر بعه انعزوا و

افسردگی شود)درگاهی وهمکاران ، 6831 (. همچنین اینترنت با داشتن ویژگیهای منحصر به فرد مثل دسترسی آسعان

سهولت استفاده ،گمنامی کاربران و هزینه پایین در سالیان اخیر به یکی از عمومی تعرین رسعانه هعای جمععی جهعان

تبدیل شده است)فیاض بخش، 6831 (. .استفاده از اینترنت در بین نسل جدید جامعه در حال گسترش است و بخشعی

از زندگی افراد را تشکیل میدهد .امروزه برای خرید ، جمع آوری اطلاعا، ،گفت و با سایر کاربران و بسیاری از فعالیعت

های دی ر از اینترنت استفاده می شود.آن ونه که به نظرمیرسد هیچ جنبه ای از زندگی نیسعت کعه تحعت تعاثیر ایعن

دهکده جهانی قرار ن رفته باشد)سلیمی و همکاران، 6833 (.اینترنت پدیده ش فت قرن انقلاب مهمی در ارتباط پدیعد

آورده است ویژگی عمده ای که در اینترنت وجود دارد و در سایر رسانه ها دیده نمی شود تعامل است .اینترنت ماننعد

صنعت چاپ امکان ایهاد اطلاعا، را برای عموم فراهم میکند .مانند تلفن تبادل اطلاعا، را امکان پذیر می سعازد امعا

ویژگی عمده آن در داشتن بازخورد و قابلیت تعامل است که سبب شخصی کردن ارتباطا، ومبادلا، ایعن اطلاععا،

.( Wagner et al, شخصی میشود( 2005

فن آوری کامپیوتر به طور وسیعی در جوامع گسترش پیدا کرده است. بدین معنا که مردم نقاط مختلف درسراسعرکره

زمین به مثابه یک دهکده امکان برقراری ارتباط بایکعدی ر و اطعلا از اخبعار و رویعدادهای جهعانی رادارنعد )اسعلوین

6831 (.در چند سال اخیر شاهدتحولا، ش رف فناو ری و تأثیرا، فرهن ی،اجتماعی وحرفهای ناشعی از آن هسعتیم ،

.انقلاب الکترونیک، انفهاراطلاعا، وانقلاب رایانهای،تفاو، کمی وکیفی بسیاری رادرجهان نسعبت بعه دو دهعه پعیش

باخود به همراه آورده است وآن تبدیل جهان به یک کل به واحداسعت . چعالش ان یزترین،جعذاب تعرین و مهمتعرین

تحولا،،تحولی است که درزمینه رایانه واطلا رسانی صور، گرفته است

مطالعا، اخیر نشان میدهدکه استفادهازاینترنت،سبب احساس ناکامی،تنهایی،اضطراب وبطور کلعی کعاهش سعلامت

.) روانی می شود)فیروزبخت، 6831

از نیمه قرن بیستم با بروز و شکل گیری تحولا، پرشتاب علمی–تکنولوژی،جهان وارد عصرجدیدی گردید. نخست بعا

ورود رایانه به عرصه فناوری،زندگی انسان دستخوش تحول شدو درپی آن با تسهیل در روند ارتباطا،،کوچک شدندن

یا شتاب گرفت که دراین روند هم شبکه جهانی اطلا رسانی اینترنت سهم بسزایی داشت . درایعن تحعول، فرصعتها و

.) چالشها، بیم هاو امیدها،به موازا، هم دربرابر جوامع انسانی قرارگرفتند)عطارزاده، 6833

آسیب های ناشی از استفاده نادرست و کنترل نشده از اینترنت :

استفاده از اینترنت به خودی خود ابزار بی ضرری است اما استفاده بیش از حد و نادرست و مهار نشده از اینترنت

ممکن است آثار منفی بر سازگاری اجتماعی ، شغلی ، آکادمیک ، زناشویی و میان فردی ، سلامت روانی و جسمانی ،

روابط خانوادگی و وضعیت هیهانی افراد داشته باشد که این پدیده مشکل عمده ای را برای بهداشت روانی جامعه

ایهاد کرده است . تاثیرا، منفی استفاده از اینترنت زمانی افزایش پیدا کرد که اینترنت و کامپیوتر به منازل ، مدارس

، دانش اهها ، کافی نتها و مشاغل راه پیدا کرد ) ناستی زایی ، 6833 و مسعودنیا ، 6831 ( . پیامدهای منفی استفاده

از اینترنت از جمله تغییر دادن سبک زندگی به منظور صرف زمان بیشتر در اینترنت ، بی توجهی به سلامت خود ،

اجتناب از فعالیت های مهم زندگی ، کاهش روابط اجتماعی ، نادیده گرفتن خانواده و دوستان ، مشکلا، مالی ناشی

3

از هزینه های بهره بردن از اینترنت و مشکلا، تحصیلی نام برد که در ادامه به تعدادی از تحقیقا، انهام شده در

این خصوص می پردازیم .

در تحقیقی که توسط نورمن نای درسال 2111 انهام داد این نتیهه حاصل شد که هر چقدر میزان استفاده از

اینترنت افزایش یابد افراد زمان کمتری را با دوستان و فامیل می گذرانند ، کمتر به خرید می روند یا حتی تلوزیون

تماشا می کنند . اگرچه اکثر کاربران اینترنتی می توانند با استفاده از پست الکترونیکی با خانواده یا دوستان خود

ارتباط برقرار کنند اما از این طریق هرگز نمی توانند با آنها قهوه بنوشند یا آنها را در آغوش ب یرند .

کرا، و همکاران ) 6333 ( در مطالعه طولی ، مدلی ارائه کردند که بر اساس آن استفاده بیش از حد از اینترنت ،

انسان ها را از جامعه و ارتباطا، اجتماعی واقعی دور می کند و با حذف تعاملا، اجتماعی و تسلط بر زندگی افراد

می تواند موجبا، احساس تنهایی و در نهایت افسردگی را فراهم آورند .

گوستا و مش ) 2112 ( در پژوهشی نشان داد که ارتباط اینترنتی و میزان استفاده از این فن آوری به صور، منفی با

ادراک نوجوانان از کیفیت ارتباط با فامیل رابطه دارد . یافته ها نشان می دهند که نوجوانانی که معمولاً از اینترنت

استفاده می کنند با والدین خود دچار مشکل هستند و این مسئله بر کیفیت ارتباط آنها اثر می گذارد . دانش آموزان

در تمام سنین ممکن است تا حد نزول نمره های درسی و به هم خوردن روابط دوستانه آنها در اینترنت زمان صرف

کنند .

ناستی زایی ) 6833 ( با بررسی ارتباط سلامت عمومی با اعتیاد به اینترنت در نمونه ای متشکل از 833 نفر از

دانشهویان دانش اه سیستان و بلوچستان و با استفاده از آزمون سلامت عمومی ) GHQ-28 ( به این نتیهه رسید

که سلامت کاربران معتاد به اینترنت ) خصوصاً در زیرگروههای اضطراب و افسردگی ( نسبت به کاربران عادی در

معرض خطر بیشتری بود .

روچلین و شنک ) 6333 ( نیز استدلال کرده اند که اینترنت شبکه های اجتماعی را قیچی می کند و افراد را از

خانواده های خود و دوستان آنها جدا می کند ، آنها را اگر به صور، معتادان اینترنتی در نیاورد حداقل گوشه گیر

می کند .

درگاهی و رضوی ) 6831 ( ، با بررسی اعتیاد به اینترنت و عوامل موثر بر آن در نمونه ای متشکل از 382 نفر از

63 سال به این نتیهه رسید که 81 درصد کاربران به اینترنت اعتیاد داشتند و همه آنها درجا، - کاربران سنین 83

مختلفی از رفتارهای روانی –اجتماعی مانند احساس بی ان ی باخود،احساس ضعف وناتوانی در انهام امور، رفتارهای

ناهنهار اجتماعی ،اجتما گریزی ،درون گرایی و رفتار احساسی را از خود نشان دادند.بین اعتیاد به اینترنت در

کاربران ،احساس بی ان ی از خود و ابعاد آن وهمچنین با ویژگیهای شخصیتی درون گرایی و دارای رفتاراحساسی

ارتباط واضعی دیده میشود.

پورشهریاری) 6831 (پژوهشی تحت عنوان نقش استفاده از اینترنت در افسردگی،انزوای اجتماعی و چ ون ی ارتباط

میان نوجوانان ایرانی و والدینشان انهام داد.داده های پژوهش حاکی از آن است که در کل گروه بین استفاده از

اینترنت و وابست ی خانوادگی رابطه ای وجود ندارد اما با انتخاب 23 دانش آموزی که بیش از 61 ساعت در هفته از

اینترنت استفاده می کنند و مقایسه میزان افسردگی،انزوای اجتماعی و وابست ی خانوادگی آنها با گروه کنترل تفاو،

معناداری در هر سه عامل دیده شد.

در مطالعه برانی و همکاران) 2113 (نشان داده شد که اضطراب،هم به عنوان یک برایند و نتیهه استفاده جبری از

اینترنت و هم یک عامل خطر برای استفاده از آن است،به بیان دی ر آنها نشان دادند که مشکلا، روانی،مانند

اضطراب نه تنها نتیهه،بلکه علت استفاده ناسازگارانه از اینترنت است.

4

از طرف دی ر یابارا) 2113 (نیز در مطالعه خود اضطراب را هم به عنوان نتیهه و هم به عنوان یک عامل خطر در

استفاده از اینترنت معرفی کردند.آنها با مطالعه درباره جوانانی که استفاده جبری از اینترنت داشتند نشان دادندکه هر

مقدار جوانان احساس اضطراب بیشتری را در مدرسه گزارش کرده بودند،به همان اندازه استفاده از اینترنت به ویژه به

صور، ارسال پیام نیز بالاتر بود.

مسعودنیا) 6831 (با هدف تعیین رابطه میان استفاده آسیب شناختی از اینترنت و بروز علایم اضطراب و بیخوابی نشان

داد که میان استفاده آسیب شناختی از اینترنت به طور کلی با بروز علایم اضطراب و بیخوابی و نیز مؤلفه های

استفاده آسیب شناختی از اینترنت مانند اشتغال ذهنی،تعارض و مقابله با بروز علایم اختلال اضطراب و بیخوابی

همبست ی مثبت معناداری وجود دارد.

استفاده افراطی از اینترنت معمولاً با مفاهیمی مانند استفاده آسیب شناختی از اینترنت،اختلال اعتیاد به

اینترنت،وابست ی به کامپیوتر،وابست ی آنلاین و اعتیاد سایبری،استفاده بیش از حد از اینترنت و استفاده مسئله ساز

.) از کامپیوتر توصیف شده است.)مسعود نیا 6831

استفاده آسیب شناختی از اینترنت عبار، از استفاده از اینترنت همراه با کنترل ضعیف کاربر تعریف شده است.

میرکرک) meerkerk 2009 (استفاده آسیب شناختی یا جبری از اینترنت را به عنوان نوعی ال وی استفاده از

اینترنت تعریف کردند که با ویژگیهایی مانند وجود نداشتن کنترل،اشتغال ذهنی،تعارض،علایم انزوا و استفاده از

اینترنت به عنوان یک راهبرد مقابله ای مشخص می شود.

محققان شکلهای متعددی برای استفاده آسیب شناختی از اینترنت برشمرده اند که از جمله می توان به معاشر،

افراطی از طریق چت،ایمیل،تبادل پیام،بازیهای کامپیوتری،فعالیتهای جنسی از جمله تماشای وب سایتهای مربوط به

بزرگسالان،فعالیتهای آنلاین افراطی مانند تهار، در بورس،قماربازی و حک کردن یا برنامه نویسی کامپیوتری اشاره

) کرد.)مسعودنیا، 6831

نتیهه گیری نهایی:

با مرور نظریه ها و یافته های پژوهشی در زمینه آسیب شناختی اینترنت می توان فهمید که اینترنت در بسیاری از

جنبه ها از جمله استفاده به منظور آموزش از راه دور و کسب اطلاعا، سریع،ایهاد وبلاگهای متنو علمی و شخصی

و انتقال سریع اطلاعا،،افزایش میزان آگاهی و سطح اطلاعا، افراد جامعه مفید و مثمر ثمر است اما نباید از

پیامدهای نامطلوب و منفی آن غافل شد از جمله ارتباط آزاد و دنیای بی مرز آن،برای مثال افرادی که در اینترنت

چت می کنند و به گپ زنی می پردازند که با مشخصا، غیر واقعی و مهازی ظاهر می شوند و با شخصیتی دروغین

در کمین افراد هستند و از آنهایی که نوجوانان در دوران بلوغ با حهم گسترده و حیر، ان یز اطلاعا، مواجه می

شوند و در دنیای مهازی هویت خویش را جستهو می کنند و دچار بحران می شوند.

سوء استفاده جنسی نیز از خطرا، جدی اینترنت محسوب می شود که ممکن است نوجوانان با ارسال تصاویر تحریک

کننده از طریق چت فریب خورده و سپس به دنبال حضور فیزیکی در محعل خاصعی دععو، شعده وموردتهعاوز واقعع

شوند.تأثیر منفی دی ر اینترنت را می توان در بازماندن نوجوانان از فعالیتهعای درسعی و سعایر فعالیتهعا )ورزش،روابعط

اجتماعی و تفریحا، سالم(دانست.همچنین گاهی استفاده از سایت های گوناگون و صفحا، و وبلاگ ها که محتویعا،

آن متناسب با سن کودک و نوجوان نباشد می تواند سبب کهروی و مهادله بین والدین و فرزندان شود.

5

منابع :

§ پورشهریاری ، مه سیما ) 6831 (. نقش استفاده از اینترنت در افسردگی و انزوای اجتماعی و چ ون ی ارتباط میان نوجوانان

ایرانی و والدینشان ، طرح دانش اهی ، معاونت پژوهشی دانش اه الزهرا ) س( .

§ درگاهی ، حسین و رضوی ، سید منصور ) 6831 (. اعتیاد به اینترنت و عوامل موثر بر آن در ساکنان منظقه 2 غرب تهران ،

. 213 - فصلنامه پایش ، سال ششم ، شماره سوم ، 232

§ سلیمی ، عظیمه و همکاران ) 6833 (. ارتباطا، اینترنتی در زندگی : بررسی نقش ادراک حمایت اجتماعی و احساس تنهایی

در استفاده از اینترنت ، مطالعا، روان شناختی 1-1:)8(3 ، .

§ فیاض بخش ، احمد و همکاران ) 6831 (. استفاده از اینترنت و سلامت در دانشهویان، مهله پژوهشی حکیم ،دوره چهاردهم ،

شماره دوم .

§ گوستاوش ) 2112 ( . تاثیر اینترنت بر کیفیت ارتباط نوجوانان .

§ مسعودنیا ، ابراهیم ) 6831 (. رابطه استفاده آسیب شناختی / جبری از اینترنت با بروز علایم اضطراب و بی خوابی در میان

. 33 - 31 ، اعضای هیئت علمی دانش اه یزد ، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی ، شماره 16

§ مکنا و برق ) 2111 ( . نتایج مثبت استفاده از اینترنت .

§ ناستی زایی ، ناصر ) 6833 ( . . بررسی ارتباط سلامت عمومی با اعتیاد به اینترنت ، طبیب شرق ، دوره 66 ، شماره 6

§ 63 سال استان مازندران ، - نوابخش ، مهرداد و همکاران ) 6833 (. بررسی آثار اینترنت و موبایل در تغییر هویت جوانان 23

جامعه شناسی مطالعا، جوانان 631-613:)6(6 ; .

§ Dickinson, A. and Gregor, P. (2006); “Computer Use has no Demonstrated Impact on the Well-being of Older Adults”; Int J Hum- Comput St, Vol. 64, No. 8, pp. 744-753.

§ Howard, Philip. E. N, Rainie, L & Jones, S, (2001). The Place of the Internet in Everyday life..

§ Kraut, R, Kiesler, S, Boneva, B, Cummings, J.N, Helgeson, V & Crawford, A.M, (2002). “Internet paradox revisited, Journal of Social Issues,Vol. 58, pp. 49-74.

§ Kraut, R., Scherlis, W.Mukhopadhyay, T., Manning, J. and Kiesler, S.(1996); “Home Net: A Field Trial of Residential Internet Services”;Proceedings of the CHI '96 Conference (P. 284291); (Vancouver, B. C.,Canada, April 1318, 1996), New York: ACM.

§ Meerkerk, G. J., Van Den Eijnden, R. J. J. M., Vermulst, A. A. and Garretsen, H. F. L. (2009); “The Compulsive Internet Use Scale (CIUS): Some Psychometric Properties”; Cyber Psychology and Behavior, Vol. 12, No. 1, pp. 1–6.

§ Rains, S. A. (2008); “Health at High Speed: Broadband Internet Access, Health Communication, and the Digital Divide”; Commun Res, Vol. 35,No. 3, pp. 283-297.

§ Wagner, T. H., Bundorf, M. K., Singer, S. J. and Baker, L.C. (2005); “Free Internet Access, the Digital Divide, and Health Information”; Med Care, Vol. 43, No. 4, pp. 415-420.

§ Ybarra, M. L., Alexander, C. and Mitchell, K. J. (2005); “Depressive Symptomatology, Youth Internet Use, and Online Interactions: A National Survey”; Journal of Adlescent Health, Vol. 36, pp. 9-18.__