شخصیت شناسی چیست؟ آشنایی با روانشناسی شخصیت
شخصیت شناسی چیست؟ آشنایی با روانشناسی شخصیت
شخصیت شناسی یکی از بزرگ‌ترین و محبوب‌ترین شاخه‌های روانشناسی است. احتمالاً در زندگی روزمره با سؤالات این‌چنینی روبرو شده‌اید: چرا ما همیشه بر اساس ارزش‌های خود عمل نمی‌کنیم؟ رفتار یک فرد به‌خاطر شخصیت او بوده است، یا به دلیل محیط اطرافش؟ با مطالعه و پیگیری روانشناسی شخصیت می‌توان به پاسخ بسیاری از این سؤالات رسید و برای آن‌ها راه‌حلی پیدا کرد.
شخصیت چیست؟
شخصیت الگوی مشخصی از افکار، احساسات و رفتارها است که شخص را منحصربه‌فرد می‌کند. شخصیت از درون فرد نشئت می‌گیرد و در طول زندگی نسبتاً سازگار است.
شخصیت شامل همه افکار، الگوهای رفتاری و نگرش اجتماعی است که بر دیدگاه ما نسبت به خود و باور ما در مورد دیگران و جهان پیرامون تأثیر می‌گذارد.
شخصیت تمامی افکار، احساسات و نگرش ما را شامل می‌شود.
شخصیت شناسی چیست؟
شخصیت شناسی به روان‌شناس اجازه می‌دهد که واکنش شخص در موقعیت‌های خاص را پیش‌بینی کند. همچنین روان‌شناس در مورد ترجیحات شخص و ارزش‌های او اطلاعاتی به دست می‌آورد.
نظریه‌های شخصیت شناسی
شخصیت شناسی بر پایه مشهورترین نظریه‌های روانشناسی شخصیت شکل گرفته است. این نظریه‌ها توسط تعدادی از اندیشمندان مشهور مانند زیگموند فروید و اریک اریکسون مطرح شده است. برخی از نظریه‌ها تلاش می‌کنند، تا بخش خاصی از شخصیت را بررسی کنند. اما برخی دیگر سعی دارند، شخصیت را به شکل گسترده‌تری توضیح دهند. این نظریه‌ها با ۵ رویکرد بررسی شده‌اند.
نظریه‌های روانشناسی شخصیت توسط محققان و روانشناسان تکمیل و به‌روز شده است.
۱. نظریه‌های بیولوژیکی
رویکردهای بیولوژیکی ژنتیک را مسئول شخصیت می‌دانند. تحقیقات در مورد وراثت نشان می‌دهد که بین ژنتیک و ویژگی‌های شخصیتی ارتباط وجود دارد. یکی از روش‌های مطالعه در این رویکرد بررسی افراد دوقلو است. در این ارزیابی بررسی می‌شود که کدام ویژگی‌ها ممکن است با ژنتیک مرتبط باشد و کدام ویژگی‌ها مربوط به متغیرهای محیطی است.
به‌عنوان‌مثال ممکن است، محققان تفاوت‌ها و شباهت‌های شخصیتی دوقلوهایی که کنار هم بزرگ شده‌اند با دوقلو‌های جدا از هم بررسی کنند. یکی از مشهورترین نظریه‌پردازان بیولوژیکی هانس آیزنک است که جنبه‌های شخصیتی را به فرایندهای بیولوژیکی مرتبط می‌دانست.
۲. نظریه‌های رفتاری
نظریه رفتاری بیان می‌کند که شخصیت فرد نتیجه تعامل او با محیط است. این نظریه‌پردازان بر رفتارهای قابل‌مشاهده و قابل‌اندازه‌گیری مطالعه می‌کنند. نظریه‌پردازان رفتاری معتقدند، شرطی‌سازی (پاسخ‌های رفتاری قابل پیش‌بینی) از طریق تعامل با محیط رخ داده و در نهایت شخصیت را شکل می‌دهد.
۳. نظریه‌های روان پویایی
نظریه‌های روان پویایی شخصیت به‌شدت تحت تأثیر آثار زیگموند فروید است. این نظریه بر تأثیر ذهن ناخودآگاه و تجربیات دوران کودکی بر شخصیت تاکید دارد. نظریه‌های روان پویایی شامل نظریه روان جنسی فروید و نظریه رشد روانی اجتماعی اریکسون است.
۴. نظریه‌های اومانیستی (انسان‌گرایی)
نظریه‌های اومانیستی بر اهمیت اراده آزاد و تجربه فردی در رشد شخصیت تاکید دارند. از جمله نظریه‌پردازان انسان‌گرایی کارل راجرز و آبراهام مزلو هستند. این نظریه‌پردازان مفهوم خودشکوفایی را مطرح می‌کنند. خودشکوفایی نیاز ذاتی رشد شخصیت بوده و این رشد باعث ایجاد رفتار می‌شود.
۵. نظریه‌های صفات
صفات شخصیتی یکی از مهم‌ترین قسمت‌های روانشناسی شخصیت است. بر اساس این نظریه شخصیت از چندین ویژگی گسترده تشکیل شده است. از جمله مهم‌ترین نظریه‌های صفت نظریه سه‌بعدی آیزنک و نظریه پنج عاملی شخصیت است. آیزنک از آزمایش‌های خود نتیجه گرفت که شخصیت سه بعد اصلی دارد. برون‌گرایی، روان‌رنجوری و روان‌پریشی. محققان بعدی پیشنهاد پنج بعد شخصیتی را مطرح کردند. گشودگی (پذیرش تجربه‌های جدید)، وظیفه‌شناسی، برون‌گرایی، سازگاری و روان‌رنجوری.
شخصیت شناسی برون‌گرایی / درون‌گرایی
افراد برون‌گرا معاشرتی بوده و مشتاق هیجان و تغییر هستند. این افراد را معمولاً به بی‌خیال و خوش‌بینی می‌شناسند. آن‌ها به‌احتمال زیاد ریسک می‌کنند و به هیجان علاقه‌مندند. افراد درون‌گرا در طرف دیگر این مقیاس قرار می‌گیرند. این افراد ساکت و محافظه‌کار هستند. در زمانی که بیش از حد برانگیخته شده‌اند، از احساس و تحریک خودداری می‌کنند. این افراد معمولاً اقدامات خود را برنامه‌ریزی کرده و احساسات خود را کنترل می‌کنند. افراد درون‌گرا معمولاً جدی، قابل‌اعتماد و بدبین هستند.
شخصیت شناسی روان‌رنجوری / ثبات
سطح روان‌رنجوری شخص با واکنش‌پذیری سیستم عصبی سمپاتیک او تعیین می‌شود. معمولاً سیستم عصبی افراد باثبات در شرایط استرس‌زا واکنش کمتری نشان می‌دهد و آرامش خود را حفظ می‌کند. از طرف دیگر فردی که دارای شخصیت روان‌رنجور است، بسیار ناپایدار بوده و مستعد واکنش بیش از حد به محرک‌ها است. این افراد ممکن است، سریعاً نگران، عصبی یا دچار ترس شوند. آن‌ها به‌شدت احساسی هستند و سریعاً به استرس پاسخ می‌دهند.
شخصیت شناسی روان‌پریشی
آیزنک در مطالعات بعدی بعد سوم شخصیت یعنی روان‌پریشی را اضافه کرد. این افراد به‌عنوان‌مثال فاقد حس همدلی، بی‌رحم، تنها، پرخاشگر و دردسرساز هستند. این علائم به سطح بالای تستوسترون مربوط می‌شود. هرچه میزان تستوسترون بیشتر باشد، سطح روان‌پریشی نیز بالاتر می‌رود. سطوح پایین تستوسترون مربوط به رفتار متعادل‌تر و طبیعی است.
تیپ شناسی شخصیت
ویژگی‌های شخصیتی بسیار زیادی وجود دارد که با ترکیب شدن آن‌ها تیپ‌های شخصیتی منحصربه‌فرد ایجاد می‌شود. از زمانی که بقراط و یونانیان باستان چهار خلق‌و‌خوی اصلی را پیشنهاد کردند، مردم به دنبال راهی برای طبقه‌بندی شخصیت‌ها بوده‌اند. همان‌طور که ذکر کردیم، امروزه روانشناسان تیپ شخصیتی را بر اساس ۵ ویژگی اساسی دسته‌بندی می‌کنند. پذیرش تجربه جدید، وجدان، برون‌گرایی، سازگاری و روان‌رنجوری. در یک مدل جدیدتر به نام هگزاگو صداقت و فروتنی به‌عنوان ششمین ویژگی کلیدی معرفی شده است.
تیپ شخصیتی افراد بسیار گسترده است. به‌عنوان‌مثال در آزمون‌های روانشناسی شخصیت افراد با شخصیت نوع A را فردی سازمان‌یافته، سخت‌گیر، رقابتی و مضطرب می‌دانند. اما بااین‌حال پشتیبانی تجربی کمی برای این ایده وجود دارد. روان‌شناسانی که به مطالعه شخصیت می‌پردازند، معتقدند چنین گونه‌شناسی بسیار ساده‌انگارانه است.
در مدلی به نام مدل پنجِ بزرگ هر فرد در یک پیوستگی برای هر صفت قرار می‌گیرد. در این مدل ممکن است، فردی نسبت به بقیه مردم در صفتی مانند برون‌گرایی نسبتاً بالا یا پایین ارزیابی شود. ترکیبی از این سطوح شخصیت فرد را توصیف می‌کند. برای ارزیابی این تفاوت‌های فردی انواع تست شخصیت شناسی ایجاد شده است.
شخصیت شناسی چهره
احتمالاً برای شما هم پیش آمده است که وقتی برای اولین‌بار شخصی را ملاقات می‌کنید، در مورد شخصت او حدس‌هایی می‌زنید. در این مورد شما تنها نیستید. تحقیقات نشان می‌دهد که افراد با فرهنگ‌های مختلف در ۴۱ کشور جهان تنها با نگاه به چهره فرد در مورد شخصیت او ارزیابی‌هایی انجام می‌دهند. به‌عنوان‌مثال چقدر به نظر می‌رسد، این شخص به شما آسیب برساند؟
روانشناسی اختلال شخصیت
روانشناسان با کمک متدهای شخصیت شناسی مشکلات و اختلالات شخصیتی را مطالعه می‌کنند. اختلالات شخصیتی به‌عنوان اختلالات روانی مزمن و فراگیر توصیف می‌شوند. این اختلالات می‌توانند رفتار، افکار و عملکرد بین‌فردی را به‌طورجدی تحت تأثیر قرار دهند.